Record aantal bosbranden in het Amazonewoud: Wat is de oorzaak?

Record aantal bosbranden in het Amazonewoud: Wat is de oorzaak?

Met 18% meer bosbranden dan in augustus 2021, bereikt het Braziliaanse Amazonegebied opnieuw trieste records. Terwijl de wereld steeds dichter bij een dramatisch keerpunt komt, heeft het Europees Parlement gestemd over de nieuwe wet die geïmporteerde ontbossing moet tegengaan- een unieke kans om eindelijk de juiste richting in te slaan...

In augustus is het aantal bosbranden in het Braziliaanse Amazonegebied met 18% gestegen ten opzichte van vorig jaar. Dit zijn de ergste cijfers van de afgelopen 12 jaar, met meer dan 3.300 actieve branden per dag. De cijfers zijn zelfs erger dan die van 2019! Toen stonden wekenlang alle ogen gericht op de bossen en de problemen die deze branden met zich meebrengen. Moeilijk om te bevatten?  Bijna 4.000 km² zijn in rook opgegaan sinds begin 2022... Dat is groter dan de provincie Luik. 

Ondanks de vele waarschuwingen blijven we deze records breken. Helaas zijn deze rapporten, die aantonen hoe het Amazonewoud wordt aangetast en geplunderd, dagelijkse kost zijn geworden.  

Experten zijn het erover eens: we zijn dicht bij het zogenaamde "kantelpunt" van het Amazonewoud. Volgens wetenschappelijke berekeningen in 2018 zou, zodra deze grens van 20-25% vernietiging is bereikt, alles instorten: de regenval zou sterk afnemen, wat zou leiden tot grootschalige verwoestijning van het regenwoud in de regio.  Het woud zou, in plaats van de lucht te zuiveren, een enorm CO2-kanon worden, dat ons naar een toekomst zou drijven die niemand zou willen. 

In een nieuw rapport van RAISG en Coica (Coördinatie van Inheemse Organisaties van het Amazonebekken) staat echter dat reeds 26% van het Amazonegebied in een vergevorderde staat van aantasting verkeert en dat 76,2% van het Amazonewoud zijn veerkracht heeft verloren. Om de omvang van het probleem te illustreren, volgen hier enkele cijfers.

Het onderwerp ontbossing is super belangrijk, maar niet eenvoudig. Om alles begrijpbaar te maken hebben we alle informatie samengebracht in dit artikel.

Bosbranden: wie is verantwoordelijk?

Klimaatverandering 

Om te beginnen moet een vicieuze cirkel gestopt worden: klimaatverandering en bosbranden versterken elkaar. Heel logisch is dat warmer en droger weer gedurende een langere periode het gemakkelijker maakt voor een brand om zich te verspreiden. Naarmate het tijdperk van klimaatextremen vordert, worden bosbranden dus sterker, groter en lopen ze vaker uit de hand. 

Menselijke oorzaak  

Deze bosbranden maken geen deel uit van de natuurlijke regeneratiecycli van het bos. 75% van de bosbranden zijn van menselijke oorsprong: degradatie, niet-duurzame consumptie, gebrek aan beheer... Maar ook en vooral vrijwillige ontbossing, illegaal of niet: om meer ruimte te maken voor vee en landbouw worden bossen op grote schaal vernietigd.  

De politiek in Brazilië kijkt gewoon toe 

"De wens van Brazilië om de Amazone en de Cerrado - een uitgestrekte tropische savanne ter grootte van Engeland, Frankrijk, Duitsland, Italië en Spanje samen - verder om te vormen tot landbouw- en weidegronden ligt waarschijnlijk ook ten grondslag aan de recente pogingen van de regering om de lopende onderhandelingen bij de Verenigde Naties te doen ontsporen. Deze onderhandelingen zijn erop gericht een wereldwijd akkoord te bereiken om het verlies aan biodiversiteit een halt toe te roepen en om te buigen," aldus Marco Lambertini, directeur-generaal van het WWF. 

Deze passiviteit gaat gepaard met herhaalde schendingen van de land- en mensenrechten van inheemse bevolkingsgroepen, die als de beste rentmeesters van de bossen worden erkend. 

De verantwoordelijkheid van Europa en de rest van de wereld 

We hebben nog maar het topje van de ijsberg gezien. Als we echt verandering willen zien, moeten we beginnen met te kijken naar wat er "thuis" gebeurt. "Doeltreffende actie is alleen mogelijk als er meer erkenning komt voor de directe rol die rijke landen spelen bij ontbossing en omvorming in opkomende economieën zoals Brazilië, door niet-duurzame consumptie," dringt Marco Lambertini aan.  

Een cijfer om te onthouden: acht landen, waaronder België, zijn verantwoordelijk voor 80% van de zogenaamde "geïmporteerde ontbossing" in Europa. Simpel gezegd leidt onze consumptie van soja, palmolie, koffie, chocolade, vlees en andere producten tot grootschalige vernietiging van de natuur in de producerende landen, vaak ver weg, waar we het niet per se zien. Ontbossing vindt vaak plaats in landen waar de productie gepaard gaat met de vernietiging van de natuur en de schending van de mensenrechten. 

In Europa is ons voedselsysteem dan ook verantwoordelijk voor een groot deel van de ontbossing en de omvorming van natuurlijke ecosystemen. Het draagt ook bij tot 29% van de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen.   

Biedt de nieuwe Europese wet tegen ontbossing een oplossing? 

Het verband tussen ontbossing en Europese consumptie staat vast: zolang de Europese Unie producten die gelinkt zijn aan de vernietiging van de natuur niet op de Europese markt verbiedt, komen deze producten terecht in onze supermarkten ... en dus ook op ons bord. 

Het is van essentieel belang dat iedereen zich bewust is van zijn eigen impact en dagelijks inspanningen levert (je kunt bijvoorbeeld met ons onlinetool nagaan hoeveel soja je onbewust verbruikt); maar dit is niet voldoende als er geen krachtige politieke actie volgt. 

In reactie hierop en ter herinnering heeft de Europese Commissie twee jaar geleden een openbare raadpleging over ontbossing gehouden. Dankzij onze mobilisatie rond de #Together4Forests-beweging, samen met 160 andere ngo's, hebben 1,2 miljoen Europese burgers, waaronder 87.000 Belgen, de Commissie gevraagd een sterke wet aan te nemen om de ontbossing die wij importeren, tegen te gaan.   

Twee jaar en tientallen onderhandelingsfasen later zijn we op een cruciaal punt aanbeland: op dinsdag 13 september 2022 heeft het Europees Parlement over deze nieuwe wet gestemd. De stemming geeft een krachtig signaal af aan de EU-lidstaten en toont aan dat ambitie mogelijk is en dat het Europees Parlement bereid is de verantwoordelijkheid op zich te nemen voor de vernietigende voetafdruk van de EU op de natuur en mensenrechtenschendingen die daarmee hand in hand gaan.

Maar de nieuwe EU-ontbossingswet mist echter nog steeds één belangrijk ingrediënt: het beslaat niet alle andere natuurlijke ecosystemen buiten bossen. Het Europees Parlement heeft het voorstel van de Europese Commissie versterkt door de toepassing van de wet uit te breiden tot niet alleen bossen, maar ook struikgewas en ander bebost land, wat betekent dat grote delen van de Braziliaanse Cerrado zullen worden beschermd. Het laat echter graslanden en wetlands zoals de Pampa's of de Pantanal buiten beschouwing, die nog steeds het risico lopen te worden vernietigd, ook door consumptie in de EU. We blijven de komende maanden, tijdens de trialogen tussen de EU Commissie, Raad en Parlement, campagne voeren in de hoop dit nog te bereiken.

A quoi ressemble la déforestation, vu d'en haut?

#Together4Forests: we kunnen allemaal actie ondernemen 

200 000 mensen hebben een e-mail gestuurd naar de leden van het Europees Parlement. Bedankt!

Marco Lambertini concludeert: "Een van de prioriteiten van Brazilië is economische ontwikkeling, maar dit kan worden gedaan op een manier die de bevolking ten goede komt zonder ontbossing en conversie te bevorderen. Het Westen kan helpen met financiële en technische steun, maar de tijd om te handelen is nu gekomen."