De buitengewoon lange neus van de olifant heeft zich ontwikkeld tot een multifunctionele mobiele slurf. Ze gebruiken hem niet alleen om te ademen en te ruiken. Dankzij de beweeglijkheid van de slurf biedt het dezelfde mogelijkheden als onze armen en handen. Olifanten kunnen er voedsel (kluiten en takken) mee vangen, er water mee opzuigen en hun jongen verzorgen en baden – of beter gezegd douchen.

Volwassen Afrikaanse olifanten, zowel mannetjes als vrouwtjes, hebben meestal twee uitstekende, steeds groeiende snijtanden die meer dan 3 meter lang kunnen worden. Hun belangrijkste functie is zelfverdediging, vandaar dat ze ook de gepaste naam krijgen: slagtanden. Maar helaas zijn het net deze twee ivoren tanden die olifanten het grootste leed bezorgen en hun voortbestaan op aarde bedreigen door stroperij. Bij Aziatische olifanten hebben alleen de mannetjes slagtanden.

Hoewel de meeste Afrikaanse olifanten, zowel mannetjes als vrouwtjes, met slagtanden worden geboren, is dit niet altijd het geval. In sommige gebieden heeft tot wel 98% van de olifanten net geen slagtanden. Dit is te verklaren met de theorie van Darwin. Aangezien een van de grootste dreigingen voor olifanten stropers zijn – die op hun jagen voor hun ivoren slagtanden – is het een logisch gevolg dat de olifanten zonder slagtanden gespaard blijven, langer leven en zich meer kunnen voortplanten. Hun slagtandloze genen geven ze dan weer door aan hun nakomelingen.

De bosolifant is een van de twee Afrikaanse olifant soorten: het is de neef van de Afrikaanse savanneolifant. Maar de situatie voor de bosolifant – die als ernstig bedreigd is geclassificeerd – is bijzonder zorgwekkend. Hij leeft in Centraal-Afrika, een regio die kampt met extreme armoede. Wat heeft dat met de bosolifant te maken? Voor sommige mensen die hier leven, is de kans om ivoor te verkopen aan 150 tot 250 dollar per kilo (tien keer duurder dan in 2004) eentje die ze niet kunnen laten liggen. Zelfs wanneer dat betekent dat ze de meest barbaarse middelen moeten toepassen.

Dat hij de laatste reus op aarde is, zou al reden genoeg mogen zijn. Maar daarnaast is hij ook nog eens erg nuttig voor zijn omgeving. Deze “tuinman van de savanne” onderhoudt en stimuleert namelijk de biodiversiteit. In de bossen opent het grote dier plekken waarin de omgeving kan herstellen en gespecialiseerde soorten verder kunnen ontwikkelen. Recente studies tonen ook aan dat bosolifanten ervoor zorgen dat hun habitat beter koolstof kan opslaan. Hun aanwezigheid zorgt er namelijk voor dat langzaam groeiende bomen kunnen floreren, omdat ze vooral snelgroeiende boomsoorten eten en zo plaats maken voor de langzaam groeiende. Langzaam groeiende bomen bestaan uit hout met een grotere dichtheid wat dan ook meer koolstofmoleculen bevat en meer CO2 kan opslaan. Om elke dag weer deze belangrijke taken uit te voeren, vertrouwt de olifant op zijn slurf en gezonde eetlust, want hij verbruikt tot 300kg vegetatie per dag. Tenslotte zijn sommige tropische bomen afhankelijk van de olifant voor zaadverspreiding en ontkieming.

Onder bepaalde omstandigheden kan een olifant aanvallen of vluchten als hij zich bedreigd voelt. Het wordt dus pas gevaarlijk voor mensen, wanneer de ruimte van de olifant niet wordt gerespecteerd. In Afrika en Azië wordt het leefgebied van olifanten steeds meer vervangen door landbouw, zowel door kleine boeren als door de internationale agribusiness, voor bijvoorbeeld palmolie. Daardoor komen olifanten steeds vaker in contact met mensen, wat voor conflicten kan zorgen. Het WWF werkt er daarom hard aan om deze conflicten tussen mens en dier te voorkomen. Zo planten we bijvoorbeeld pepers die olifanten op afstand houden.

Naast zijn legendarische geheugen beschikt de olifant over een uitzonderlijke gevoeligheid en intelligentie, vergelijkbaar met die van apen en dolfijnen. Onderling communiceren ze met elkaar door middel van vocalisaties, geuren en gebaren. Bovendien is het een van de weinige soorten die zichzelf in een spiegel kan herkennen. De olifant kan ook samenwerken, gereedschap gebruiken en nieuwe taken leren. Tenslotte heeft de soort ook een hoge emotionele intelligentie. Dit betekent dat ze wel degelijk geraakt worden door het verlies van een geliefde of het lijden van een soortgenoot en medeleven kunnen tonen.

De illegale jacht op olifanten – stroperij – is nog steeds een van de drie belangrijkste bedreigingen voor het voortbestaan van de soort. De andere twee zijn de aantasting van zijn habitat en conflicten met de mens. Olifanten worden illegaal geslacht voor hun vlees, hun huid, maar vooral ook voor hun ivoor. Ivoor wordt namelijk op de zwarte markt verkocht voor 150 tot 250 dollar per kilo. Tussen de 20.000 en 30.000 olifanten worden jaarlijks door stropers gedood.