In het zuidwesten van Malawi ligt Majete Wildlife Reserve. Twintig jaar geleden leefde in dit reservaat van 715 km² nog maar een handvol antilopes; vandaag vormt Majete een oase voor de 13.000 grote zoogdieren die het huisvest. En sinds 2012 zit de onbetwiste koning van het dierenrijk weer op zijn troon.

African Parks, een partner van WWF, beheert Majete Wildlife Reserve sinds 2003. Het reservaat staat onder het toeziende oog van John Adendorff. Samen met Craig Thomas, die voor het natuurbehoudsdepartement van het park werkt, vertelt hij hoe Majete uitgroeide tot leeuwenparadijs. En over hoe dat succesverhaal ook uitdagingen met zich meebrengt … 

Craig steekt van wal: ‘Dertig jaar lang was er geen enkele leeuw te bespeuren in Majete. Tot in 2012, toen we een vrouwtje (Shire) en twee mannetjes (Sapitwa en Chimwala) van Zuid-Afrika naar hier brachten. In 2018 besloten we nog eens twee leeuwen en drie leeuwinnen naar Majete te halen, om te zorgen dat er genoeg genetische diversiteit was. Nu zwerven er zeker 75 leeuwen door het park!’ 

‘Meer, waarschijnlijk’, vult John aan. ‘Het uiterst westelijke deel van het park is bijzonder moeilijk bereikbaar door de dichte begroeiing; we vermoeden dat daar nog eens 10 tot 15 leeuwen leven. Die konden we nog niet identificeren; ze hebben ook nog niet allemaal GPS-halsbanden. Daar zijn we volop mee bezig.’ 

Leeuwen lokken 

‘We houden onze leeuwen nauwgezet in het oog’, vertelt Craig. ‘Dankzij GPS-halsbanden weten we waar de troepen zijn, en zien we ze regelmatig.’ Hoe Craig en zijn team de leeuwen te zien krijgen? ‘Via call-ups: we lokken ze naar ons toe! We binden een karkas vast aan een boom, en spelen dan geluiden af die de leeuwen nieuwsgierig maken – het geluid van een prooidier in paniek, bijvoorbeeld. Daar komen ze op af. Terwijl de leeuwen eten, kunnen we ze fotograferen. Wist je trouwens dat we leeuwen herkennen aan het patroon van hun snorharen?’, vertelt Craig enthousiast. 

‘Dankzij call-ups kennen we onze leeuwen goed’, beaamt John. En dat is nodig, want de populatie groeit exponentieel. In 2022 waren er nog maar een 35-tal leeuwen in Majete. Dat aantal is intussen meer dan verdubbeld. Prachtig nieuws voor de soort, maar die groei gaat ook gepaard met uitdagingen.

Waken over de populatiegroei 

Met 230 inwoners per km² is Malawi een erg dichtbevolkt land. Parken zoals Majete Wildlife Reserve vormen dus eilandjes van bewaarde en herstelde natuur in een landschap dat sterk door de mens is beïnvloed. Om conflicten tussen mens en dier te vermijden, is Majete omheind. Dat bevestigt John: ‘Er leven wel 120.000 mensen rond Majete. We willen dus koste wat het kost vermijden dat leeuwen het reservaat verlaten. De omheining is cruciaal, maar zorgt er tegelijk voor dat we de populatiegroei moeten controleren. Want door de omheining kunnen dieren het park niet verlaten. Dat betekent dat er een maximale leeuwencapaciteit is.’ 

Wat gebeurt er als die capaciteit overschreden wordt? John vertelt: ‘Dat zou gevolgen hebben voor de mensen rond het park, voor de leeuwen zelf en voor de prooidieren waarmee ze Majete delen. Voor mensen, omdat jonge leeuwen op een bepaald moment toch gaan uitbreken als ze met te veel zijn om binnen het park nog hun eigen territorium te vinden. Voor prooidieren, omdat leeuwen natuurlijk voedsel nodig hebben. En als leeuwen te veel jagen op dieren van een bepaalde soort, lopen we het risico dat die prooidierpopulatie zo klein wordt dat ze niet meer kan herstellen.’ 

Waarom is het voor de leeuwen zelf belangrijk om hun groei onder controle te houden? ‘Alle leeuwen in Majete komen uit een heel kleine stichtende populatie’, legt John uit. ‘Door de omheining krijgen ze niet de kans om zich voort te planten met leeuwen met ander genetisch materiaal. Daarom moeten we over de genetische diversiteit van de populatie waken. Door af en toe nieuwe leeuwen te introduceren, bijvoorbeeld.’ 

Translocaties en contraceptie 

African Parks past twee methodes toe om leeuwenpopulaties te beheren: leeuwen overplaatsen naar andere parken, of voorkomen dat ze zich voortplanten. Craig hielp in juni nog twee leeuwen overbrengen naar Liwonde National Park. ‘Dat is het enige andere park in Malawi naar waar we leeuwen kunnen brengen, omdat het ook omheind is. Maar massaal leeuwen naar Liwonde brengen, zou onze zorgen over populatiegroei en genetische diversiteit gewoon verplaatsen van één park naar het andere. Dat is dus niet de magische oplossing’, verduidelijkt hij. 

De tweede optie, dan. Contraceptie. Hoe gaat dat in zijn werk? ‘Hier bewijzen de call-ups hun waarde’, zegt John. ‘De leeuwen zijn eraan gewend: ze komen af op het geluid. Dan kunnen wij ze verdoven.’ Craig vult aan: ‘Vrouwtjes krijgen een onderhuids implantaat dat 18 tot 24 maanden werkt; voor de mannetjes schakelen we een dierenarts in, Dagmar. Zij voert vasectomieën uit. Die operatie verloopt hetzelfde als bij een gewone huiskat – al is deze kat natuurlijk groter. Na de procedure volgen we de leeuwen via hun GPS-halsbanden, om zeker te zijn dat ze gezond blijven.’ De leeuwen merken weinig van de contraceptie. ‘We stellen geen gedragsveranderingen vast. Leeuwen zijn eigenlijk best luie dieren! Ze eten graag, ze slapen graag. Dat blijft zo. Na een jaar beginnen leeuwinnen wel aan te komen. Maar dat nadeel weegt niet op tegen de voordelen: we houden onze leeuwen gezond en wel in Majete’, besluit John. 

Succesverhaal voor dier en mens 

Behalve leeuwen huisvest Majete vandaag olifanten, neushoorns, luipaarden, cheeta’s, buffels, giraffen en wilde honden. ‘Die soorten hebben we allemaal geherintroduceerd’, vertelt John. ‘Door stroperij was het park zo goed als leeg toen African Parks het beheer overnam in 2003. In de eerste jaren ruimden we duizenden valstrikken op. De geslaagde strijd tegen stroperij is misschien wel onze grootste overwinning. En dan hebben we het eigenlijk over het samenleven met de lokale gemeenschappen.’ 

Want ook voor hen levert het herstel van Majete op. ‘Het reservaat groeide uit tot toeristische trekpleister. Je hebt 80 tot 90% kans om leeuwen te zien als je eropuit trekt met onze gidsen’, weet John. ‘Het park stelt nu 174 mensen voltijds te werk en telt ruim 300 deeltijdse werknemers. Daarnaast steunen we actief duurzame ondernemingen, zoals de honingproductie van Honey with Heart, en bieden we studiebeurzen aan leerlingen van de omliggende gemeenschappen.’  

Dankzij jouw steun helpen wij meeschrijven aan succesverhalen zoals dat van African Parks. Bedankt!