Onze Noordzee moet de grootste groene energiecentrale ter wereld worden. Zo komt de energietransitie in een stroomversnelling, en dat is goed nieuws voor het klimaat. Maar wat zijn de gevolgen voor de Noordzeenatuur? Hernieuwbare offshore-energie kan – en moet – een win-win voor klimaat en biodiversiteit opleveren, dankzij natuurinclusief ontwerp.

Op 24 april 2023 kwam de Noordzeecoalitie samen voor de tweede Noordzeetop. De oorspronkelijke vier leden – België, Denemarken, Duitsland en Nederland – kregen nu gezelschap van Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk, Ierland, Noorwegen en Luxemburg. Voorzitster Ursula von der Leyen vertegenwoordigde er de Europese Commissie.

Behalve staatshoofden en energieministers vond je op de Noordzeetop ook alle industriepartners die meewerken aan offshore-energie. Eén ngo mocht van zich laten horen: als lid van de 4Sea-coalitie[1] nam WWF-oceaanexperte Sarah Vanden Eede deel om de natuur een stem te geven.

Klimaatneutraal tegen 2050

Europa houdt er hoge ambities op na. Tegen 2050 moet alle Europese energieproductie klimaatneutraal zijn. Hernieuwbare offshore-energie speelt een sleutelrol in dat verhaal.

Wist je dat België bijna vijf keer meer offshore-windenergie produceert dan Frankrijk? En dat offshore-windenergie nu al volstaat voor 50% van de elektriciteitsbehoeften van Belgische huishoudens? Ons land is pionier voor windturbines op zee, en wil het vermogen tegen 2030 verdriedubbelen tot 6 GW.

De Noordzee, grootste groene energiecentrale ter wereld

België gaat ook het eerste energie-eiland ter wereld bouwen. Dat moet het eerste bouwblok vormen van een Europees offshore-energienet waarop windparken van verschillende landen aangesloten zijn. Nu hebben de landen van de Noordzeecoalitie samen 30 GW vermogen aan windturbines op zee. Tegen 2030 moet dat 120 GW zijn, en tegen 2050 maar liefst 300 GW. Dat betekent: groene stroom voor 200 miljoen gezinnen.

Voor de energietransitie is die groenestroomproductie essentieel. Als we meer offshore-energie produceren, hangt Europa ook minder af van andere landen. Gevolg: betaalbaardere energie en meer bevoorradingszekerheid. Mooie vooruitzichten, maar wat betekenen de plannen voor de natuur in onze Noordzee?

Win-win voor klimaat en biodiversiteit

Voor WWF is het duidelijk. Windparken op zee helpen ons in de strijd tegen klimaatverandering. Maar bij het ontwerp, de bouw, de uitbating én de ontmanteling van windparken moet de natuur vooropstaan. Anders werken we misschien wel aan een oplossing voor de klimaatcrisis, maar verergeren we tegelijk de biodiversiteitscrisis. En zo staan we geen stap verder.

Biodiversiteit beschermen én boosten: natuurinclusief ontwerp en circulariteit

Als windparken zonder meer op de meest efficiënte plekken voor energieproductie komen, kan dat desastreuze gevolgen hebben voor het leven in, op en rond de Noordzee. Migratieroutes worden verstoord, grind- en oesterbedden verwoest. Dat moeten we koste wat het kost vermijden. Het goede nieuws? Na jarenlang onderzoek en monitoring weten we hoe we windparken kunnen plaatsen én tegelijk onze biodiversiteit kunnen beschermen en boosten. Enkele voorbeelden:

• Windturbines installeren zorgt tijdelijk voor geluidsoverlast. Vooral bruinvissen lijden daaronder. Dubbele bubbelgordijnen kunnen het geluid drukken.
• Het ontwerp en de ruimtelijke inplanting van de windturbines moeten het aanvaringsrisico voor vogels zoveel mogelijk beperken.
• In windparken kunnen we ervoor kiezen om geen bodemberoerende activiteiten toe te laten (denk maar aan zandwinning en visserij). Zo kunnen ze een rustige schuilplaats vormen voor bodemleven.
• Windturbines staan ver uit elkaar: dat biedt ons de kans om habitats tussen de turbines te herstellen. Onderzoek toont dat de biodiversiteit daar kan bloeien!

Ook materiaalkeuze is belangrijk. Bepaalde materiaaltypes bieden meer kansen om de biodiversiteit te boosten – die moeten de voorkeur krijgen. Als die materialen uit de kringloopeconomie komen of na gebruik geschikt zijn voor de circulaire keten, is dat helemaal perfect.

Hoe kijkt de Noordzeetop naar biodiversiteit en windparken?

Op de Noordzeetop ondertekenden staatshoofden de Verklaring van Oostende. Volgens die verklaring hebben ze de boodschap begrepen. De ondertekenaars verbinden zich ertoe om ‘de nodige stappen te zetten om te komen tot een gebalanceerd evenwicht tussen het gebruik van hernieuwbare energie, biodiversiteit en milieubescherming, en om bij te dragen tot een gezond en robuust marien ecosysteem’.

Wat is belangrijk volgens WWF en 4Sea?

De 4Sea-coalitie ijvert ervoor dat die verbintenis ook waarheid wordt. Zo drongen de leden al aan op meer en uitgebreid wetenschappelijk onderzoek naar de impact van offshore-windparken. Ze vragen ook kwalitatieve criteria voor natuur, milieu en circulariteit voor de Prinses Elisabeth-zone. Dat is de tweede offshore-windzone van België, en die ligt deels in Natura 2000-gebied ‘Vlaamse Banken’.

Voor het energie-eiland stapte 4Sea zelfs in een co-creatietraject rond natuurinclusief ontwerp en circulariteit. Doel: een eiland dat de natuur- en biodiversiteitswaarden van de Noordzee maximaal beschermt én versterkt.

Klimaat en biodiversiteit verdienen dezelfde prioriteit. Daarom sluiten we af met een warme oproep aan onze politici: grijp deze kans op een win-win voor klimaat en natuur!

Wat kan jij doen?

De tijd van enkel natuurbehoud is voorbij: we moeten onze natuur herstellen, en wel nu! Laat jouw beleidsmakers horen dat jij niets minder van hen verwacht. Teken onze petitie voor een ambitieuze Europese natuurherstelwet!

[1] 4Sea is een coalitie met WWF-België, Natuurpunt, Greenpeace België en Bond Beter Leefmilieu. Zij bundelen hun krachten voor Noordzeenatuur en klimaat.