COVID-19 pandemie en het belang van een goed werkend ecosysteem
Covid-19 confronteert de wereld met een ongeziene mondiale gezondheidscrisis. Vandaag is onze gezondheid de absolute prioriteit, om het aantal mensenlevens dat verloren gaat zoveel mogelijk te beperken. Onze gedachten gaan uit naar de families en naasten van de slachtoffers en naar al degenen die aan de frontlinie tegen deze pandemie vechten. Morgen zal onze economie snel terug de topprioriteit worden. Als we dit soort crisissen in de toekomst willen vermijden moeten we echter nadenken over de oorzaken van dit soort ziektes, met name over de gevolgen van de vernietiging van ecosystemen en de overexploitatie van dierlijke hulpbronnen. Een nieuw rapport van WWF zet de puntjes op de i.
De oorsprong van virussen
Het rapport ‘Ecosysteem vernietiging en de opkomst van pandemieën’ legt de link bloot tussen de opkomst van pandemieën zoals dewelke we vandaag meemaken, en waarvoor we vooralsnog geen vaccin of geneesmiddel hebben, en onze zware impact op de natuur.
SARS-COV-2-coronavirus, maakt deel uit van de zogenaamde zoönosen - zoals ebola, aids, SARS, vogelgriep of varkensgriep. Het zijn ziekten die door dieren op mensen worden overgedragen. Aan de basis van het nieuwe virus ligt het fenomeen van de ‘spillover’, ofwel ‘interspecifieke sprong’, het moment waarop een ziekteverwekker van de ene gastheersoort op de andere overgaat. Een van de meest waarschijnlijke gastheren van het SARS-CoV-2-virus zijn vleermuizen. De verspreiding van Covid-19 is begonnen op een grote dierenmarkt in Wuhan, in de Chinese provincie Hubei, door een eerste uitbraak in december 2019. Wetenschappers geloven dat het virus de sprong kon maken naar de mens via schubdieren als 'tussengastheer'. Deze kleine insectenetende zoogdieren, waarvan 8 bestaande soorten allemaal met uitsterven worden bedreigd, zijn de meest gesmokkelde dieren ter wereld. Ze worden vooral bejaagd en verhandeld vanwege hun schubben die genezende krachten worden toegedicht, maar ook voor hun vlees.
De onzichtbare link tussen onze gezondheid en biodiversiteit
Het rapport van WWF wijst op het verband tussen de vernietiging van ecosystemen, de handel in wilde dieren en het verschijnen en verspreiden van deze zoönosen. De vernietiging van ecosystemen zorgt ervoor dat wilde dieren vaker in contact komen met de mensen die nabij deze leefgebieden leven. Het stelt mensen bloot aan contact met microben en de dieren waarin ze leven. Het Living Planet-rapport van WWF toont aan dat 60% van de gewervelde populaties verdwenen zijn in de voorbije 40 jaar dankzij de afname van hun leefgebieden. Een rapport van IPBES zegt dat 16% van alle landhabitats en wel 66% van de marine habitats zijn aangetast door menselijke aanwezigheid.
« Wanneer bomen vallen en dieren worden geslacht, vliegen de ziektekiemen in het rond als het stof van een afgebroken pakhuis »
David Quammen
De handel in wilde dieren vergroot het directe contact tussen mens en dier waardoor mensen worden blootgesteld aan virussen of andere ziekteverwekkers waarvan het dier de gastheer kan zijn. Ten slotte kan het aantasten van het evenwicht tussen ecosystemen de migratie of mutatie van virussen naar andere soorten bevorderen. Zo blijven ze zich aanpassen aan nieuwe omstandigheden en aan hun nieuwe gastheren. De besmetting van wilde dieren naar mensen wordt vergemakkelijkt door de afbraak van ecosystemen als gevolg van menselijke aanwezigheid in de laatste ongerepte gebieden van de planeet en door de illegale of ongecontroleerde handel in wilde soorten. Het is daarom dringend en prioritair voor de volksgezondheid om het behoud van nog intacte ecosystemen te versterken, ongerept gebieden van de planeet te beschermen en effectief te vechten in de strijd tegen illegale handel in soorten, maar ook om beschadigde ecosystemen te herstellen.
Bushmeat, potentieel een biologische bom
Dit probleem treft niet alleen landen in Azië of Afrika. Een studie van de FOD Volksgezondheid toonde aan dat jaarlijks 44 ton bushmeat aankomt of passeert op Zaventem, terwijl de Europese Unie bushmeat op haar grondgebied verbiedt omdat het ziekteverwekkers kan bevatten en risico's voor de volksgezondheid met zich meebrengt. WWF waarschuwde al meermaals voor het gezondheidsrisico van deze verboden import, die een belangrijk verlies aan biodiversiteit vertegenwoordigt en de verspreiding van ziekteverwekkers met zich mee kan brengen.
Het probleem moet in westerse landen dus serieus genomen worden. Welke geloofwaardigheid hebben wij als we Aziatische of Afrikaanse landen vragen om hun praktijken te verbeteren terwijl ons land nog steeds te weinig optreedt tegen deze verboden import?
Lees ook de beleidsaanbeveling over het importeren van bushmeat.
Gezonde bossen: een bondgenoot tegen de verspreiding van virussen!
Bossen zijn onmisbaar voor ons welzijn en onze gezondheid. Ze dragen bij aan de strijd tegen de klimaatopwarming door CO2 op te nemen en ze herbergen 80% van de biodiversiteit op aarde. Hun ongeremde afbraak schept echter mogelijkheden voor de verspreiding van pathogenen zoals het coronavirus.
Door te ontbossen en steeds dieper door te dringen tot het hart van ecosystemen die voorheen intact waren, komt de mens in contact met nieuwe virussen die de wilde dieren die er leven als gastheer gebruiken. Zo creëert de mens de mogelijkheid voor deze virussen om over te gaan van hun oorspronkelijke gastheer naar een gedomesticeerd dier of rechtstreeks naar de mens.
Veranderingen in landgebruik en de vernietiging van natuurlijke habitats zoals bossen zijn de oorzaak van bijna de helft van nieuwe zoönosen (= ziektes overgedragen van dieren op mensen), waaronder het coronavirus.
We moeten de rol van natuurlijke ecosystemen als verdediging tegen de verspreiding van ziekten beter begrijpen. Het beschermen en herstellen van natuurlijke ecosystemen is van cruciaal belang, niet alleen om de klimaatverandering en de achteruitgang van de biodiversiteit te bestrijden, maar ook om onbekende dreigingen voor onze gezondheid te verminderen. Het verhoogde risico op zoönosen moet een extra argument zijn om een einde te maken aan de overexploitatie en het kappen van bossen en te investeren in de bescherming en het herstel ervan.
Door onze bossen te beschermen, beschermen we de menselijke gezondheid!
De onthechting die onze gezondheid bedreigt.
We zijn volledig afhankelijk van de natuur voor propere lucht, zuiver water en gezond voedsel, zaken die essentieel zijn voor ons voortbestaan. We worden er nu aan herinnerd dat we, om het risico op epidemieën te beperken, een evenwicht moeten bewaren tussen onszelf en de andere soorten die op aarde leven.
Het is daarom essentieel dat we ongerept natuurgebieden beter beschermen, de consumptie en handel in wilde soorten stoppen, het evenwicht van beschadigde ecosystemen herstellen en de klimaatverandering stoppen.
Actualiteit
