We hebben de keuze: ofwel consumeren we vlees en dierlijke producten in verhouding met wat de planeet duurzaam kan produceren, of we zetten de toekomst van het leven op aarde op het spel.

We gaan er geen doekjes om winden. Globaal gezien, zijn we slecht bezig. De harde waarheid is dat wat we op dit moment eten – en vooral de manier waarop we dat eten produceren – niet goed is voor onze planeet.

Om een voorbeeld te geven: in een wereld waar meer dan 800 miljoen mensen hongerlijden, hebben meer dan twee miljard mensen overgewicht of obesitas.

Het gaat zelfs zo ver dat ongezonde voeding de belangrijkste oorzaak is voor niet-overdraagbare ziektes. En de manier waarop we al die voeding produceren tast de planeet ook nog eens ernstig aan: De voedselproductie is verantwoordelijk voor 70% van het verlies aan biodiversiteit op aarde en 30% in het zoetwater. Wanneer het gaat over broeikasgassen voegt de voedselindustrie dan weer wel enorm veel toe, namelijk 30% van de totale uitstoot. Dit is een van de bevindingen van ons Living Planet Report 2022 .

Maar sommige voedingsmiddelen zijn schadelijker voor de planeet dan andere. Over het algemeen hebben dierlijke producten een schadelijker effect op de natuur dan planten en gewassen. De productie van vlees, zuivelproducten en zeevruchten behoort tot de meest schadelijke.

Wat is het probleem met vlees?

Vlees staat bovenaan wanneer het gaat over een negatieve impact op het milieu. Dat komt deels door het methaan dat vee produceert tijdens het verteringsproces (darmfermentatie genoemd). Maar ook omdat al dat vee – waar wij het vlees van eten – zelf natuurlijk ook moet eten.

Vee voedt zich met gewassen, wat betekent dat de ecologische voetafdruk van de vleesindustrie zich niet beperkt tot de middelen die voor de veehouderij zelf worden gebruikt. De impact op het milieu komt zowel van het vee als van de productie voor het voer van het vee. Het effect is dus tweeledig.

Vooral de intensieve veehouderij in kleine gebieden baart zorgen. Het dieet van vee bestaat uit soja en granen. Twee basisproducten waarvan de productie leidt tot grootschalige omvorming van de natuur in gebieden zoals de Great Plains in Noord-Amerika en de Braziliaanse Cerrado. Deze omvorming van de gebieden gaat gepaard met een groot verlies aan biodiversiteit en een toename van de uitstoot van broeikasgassen.

Moeten we onze eetgewoonten aanpassen?

Zowel voor de gezondheid van de mens als die van onze planeet geldt hetzelfde antwoord: overconsumptie is in alle opzichten schadelijk.

Aan de ene kant toont de wetenschap aan dat overconsumptie van vlees, evenals die van sterk bewerkte voedingsmiddelen en geraffineerde suikers, het risico op hartziekten, kanker en diabetes kan verhogen. Daartegenover staat het eten van fruit, groenten en ander plantaardig voedsel, dat net positieve resultaten voor onze gezondheid met zich meebrengt.

Daar komt ook nog bij dat het IPCC in haar meest recente rapport benadrukt dat plantaardige voeding een grote rol kan spelen in het beperken van de klimaatverandering.

Al is het wel belangrijk te erkennen dat een matige consumptie van dierlijke voedingsmiddelen deel kan uitmaken van een gezonde, evenwichtige voeding. En dat in veel delen van de wereld vlees nog steeds een vitale bron is van voedingsstoffen die daar niet terug te vinden zijn in andere toegankelijke voedingsmiddelen.

De gezondheid van het milieu is dus rechtstreeks verbonden met ons vermogen om overconsumptie te vermijden en tegen te gaan. Het is simpelweg onmogelijk om de hoeveelheid vlees die momenteel geconsumeerd wordt te blijven produceren zonder dat de planeet daaronder lijdt.

Duurzaam vlees: is het mogelijk?

Sommige veeteeltmethoden - extensieve beweiding van vee bijvoorbeeld - kunnen een positief effect hebben op het milieu. Uit onderzoek blijkt dat vee op goed beheerde natuurlijke graslanden (in tegenstelling tot bossen die worden vernietigd om plaats te maken voor vee) de hoeveelheid in de bodem opgeslagen koolstof kan verhogen en kan bijdragen tot een biologisch rijk ecosysteem van grasland.

Bovendien bemesten dieren, die in de landbouwgrond geïntegreerd zitten, de grond op een natuurlijke wijze. Zo zijn er minder synthetische meststoffen nodig.

Kortom: voedsel dat wordt geproduceerd in harmonie met een gezond ecosysteem is een absolute win-win. Sommige veehouders en herders dragen bijvoorbeeld bij tot de voedselzekerheid en verbeteren de plaatselijke bestaansmiddelen door vee te houden op natuurlijke glaslanden. Ze spelen een sleutelrol in duurzaam landbeheer.

Reality check: de hele planeet voeden, vraagt veel middelen

We kunnen dromen van een betere toekomst voor de voedselindustrie zoveel we willen. De realiteit blijft dat er altijd aanzienlijke hoeveelheden natuurlijke hulpmiddelen nodig zullen zijn om miljarden mensen te voeden.

Stel dat we een volledig veganistische planeet zouden worden, dan zouden we nog steeds ongeveer evenveel landbouwgrond moeten gebruiken als nu om alle mensen en dieren te kunnen voeden.

Maar voedselproductie kan ook positief zijn voor de natuur, door veerkrachtige ecosystemen te ondersteunen. Diversificatie van productiemethoden en voedselsoorten is een deel van de oplossing.

De weg vooruit

Globaal gezien moeten we vlees en dierlijke producten consumeren in verhouding tot wat de planeet op een duurzame manier kan produceren.

Dit betekent dat de hoeveelheid vlees en dierlijke producten die we momenteel consumeren, globaal moet verminderen. Maar er is niet één oplossing die overal ter wereld zal werken.

Hoeveel ieder van ons bijdraagt, zal afhangen van onze cultuur, culinaire tradities, onze ecologische voetafdruk en wat voor iedereen individueel gezond is. 

Op sommige plaatsen ligt de hoeveelheid die momenteel wordt verbruikt ver boven wat gezond is voor mensen én voor de planeet. Op andere plaatsen moet de vleesconsumptie net worden verhoogd om de gezondheids- en voedingsdoelstellingen te halen.

Onze tips voor duurzame voeding

Bij WWF steunen we duurzaam eten via ons project #Eat4Change. Samengevat zijn er vier gouden regels die we dagelijks moeten volgen:

• Minder dierlijke producten: door maximaal twee tot drie keer per week vlees, charcuterie of zuivelproducten te eten, krijgen we meer dan genoeg eiwitten binnen.
• Meer plantaardig: groenten, fruit, peulvruchten en granen moeten de basis vormen van ieders dieet.
• Betere producten kiezen: geef over het algemeen de voorkeur aan producten uit duurzame productiesystemen en met korte trajecten van begin tot bord.
• Kies voor lokale en seizoensgebonden producten: er is geen betere manier om de natuur te respecteren, dan door haar ritme te volgen. Bovendien steun je zo onze lokale producenten.

Wil je receptideeën en tips? We hebben er meer dan genoeg voor je samengebracht op onze pagina “Beter eten”.