Sharm El-Sheikh - Vanuit Egypte nemen we je in deze liveblog mee achter de schermen van COP27, waar de hele wereld afspraken maakt voor een betere klimaataanpak. Volg de meest opvallende hoogtepunten, evenementen, acties, ontmoetingen en uitspraken hier dagelijks mee.

Zaterdag 19 November

Vandaag zou het moeten gebeuren. Er wordt hard onderhandeld en op een geïmproviseerde persconferentie vanochtend zette EU commissaris Frans Timmermans nog wat extra druk op de ketel: 'Beter geen beslissing dan een slechte beslissing'. Op de officiële persconferentie even later bezweert COP-voorzitter Sameh Shoukry dat hij verder wil onderhandelen. En zo gaat het steekspel nog even verder. Heel wat waarnemers vertrekken vandaag na 2 uitputtende weken. Zij zullen het resultaat in hun mailboxen moeten vernemen of via de media, die nog steeds talrijk aanwezig zijn op het conferentieterrein.

De onderhandelingen gaan uiteindelijk nog heel de dag en de nacht van zaterdag op zondag door. Het loopt tegen de ochtend wanneer Sameh Shoukry kan afkloppen. Er is een akkoord waarin eindelijk een fonds voor  schade en verlies in het vooruitzicht wordt gesteld. Dat zal arme landen helpen om het verlies dat ze nu al lijden, te vergoeden. Maar helaas is er geen vooruitgang te melden op vlak van het afbouwen van de emissies. Nochtans is dat de enige manier te zorgen dat er minder schade en verlies zal zijn in de nabije toekomst.

De eindanalyse van WWF is te lezen in dit persbericht. 

vrijdag 18 November

De laatste dag van de COP. In theorie tenminste, want in de praktijk lopen de onderhandelingen meestal over in zaterdag. En donderdagavond kregen onze waarnemers te horen dat er misschien wordt onderhandeld tot zondag. De laatste keer dat dat gebeurde was op COP25 in Madrid… en die COP is mislukt. Dat wil zeggen dat er niet tot een finaal akkoord gekomen kon worden.

Nu de tweede week op zijn einde loopt en de teleurstelling over de bestaande teksten tot gisteravond overheerste, lijkt er toch een lichte kentering in de maak. Volgens WWF's specialisten zit er een verbetering in de zogenaamde 'cover-decision', dat is de overkoepelende samenvatting van de uitkomst van de COP, waaraan nog constant wordt gesleuteld tot de vereiste consensus onder alle landen is bereikt. Er staan verwijzingen in naar nature-based solutions, de oceaan en de cryosfeer (dat is de wereld van zoetwater in vaste vorm: sneeuw, permafrost, pakijs of gletsjers). De suggestie van India om een uitfasering van alle fossiele brandstoffen te vermelden, zit er voorlopig niet in. En ook het tekort aan ambitie (van de bestaande klimaatplannen om emissies te verminderen) wordt nog niet aangepakt.

Nadat Europees Commissaris Timmermans de knuppel in het hoenderhok gooide door plots met een fonds voor de meest kwetsbare landen te komen, beleeft de 'verlies en schade'-discussie een doorstart. Er wordt nu hard over gediscussieerd. Een aantal van de meest kwetsbare landen vinden dat het fonds ook voor hen beschikbaar moet zijn. Europa vindt dan weer dat de donorbasis uitgebreider moet zijn. Maar op basis hiervan kan misschien een compromis uit de bus komen. We leven op hoop!

Donderdag 17 November

Om aan de Belgische media te laten zien wat we bedoelen met nature-based solutions, verlaten we een voormiddag de drukte van de COP en rijden we de woestijn in, naar het uiterste punt van de Sinaï. Daar waar de scherpe bergen van het schiereiland uitdoven in het blauwe water van de rode zee, ligt het oudste natuurpark van Egypte: Ras Mohammed. Een smalle, uiterst droge landtong kijkt daar uit over de samenvloeiing van de golf van Aqaba en de golf van Suez. Maar ondanks de droogte en het woestijnklimaat (in de zomer klimt de temperatuur regelmatig tot 45 °C) is er een uniek ecosysteem te vinden op het schiereiland.

Wanneer we via een grindweg over een heuvel rijden zien we plots een groen lint langs twee kanten van een smal zeekanaal dat een klein eiland afscheidt van de rest van het schiereiland. Het dichte gebladerte lijkt op een echte bosstrook, maar als we dichterbij komen, blijkt dat de bomen met hun wortels in het zeewater staan. De bomen zijn Avicennia marina en ze kunnen ongelooflijk moeilijke omstandigheden aan, waaronder het erg zoute water van de Rode Zee. Dit is dus een mangrovebos.

Mangroven halen 4 à 5 keer zoveel door de mens uitgestoten CO₂ uit de lucht dan tropische bossen. Daarnaast zijn het fantastische buffers tegen tsunami's en stormen op zee. Hun stevige wortels breken de golven en vangen de schokken op. Last but not least: het zijn broedkamers en voedselbanken voor een weelde aan zeeleven. Tussen de wortels kunnen kleine visjes veilig groot worden en vinden allerlei andere kleine diertjes, die de basis vormen van de voedselketen in zee, een schuilplekje. Met andere woorden: mangroven zijn bij het beste dat de biodiversiteit te bieden heeft. Werken aan bescherming en herstel is belangrijk én nodig.

woensdag 16 November

Vandaag is het biodiversiteitsdag! Voor de eerste keer krijgt het thema zulke aandacht op een klimaat-COP.  En dat werd tijd. Al enkele jaren zegt WWF dat natuur en klimaat twee kanten van dezelfde munt zijn. Vandaag kwamen we dan ook met een rapport om dat te onderbouwen. Experten van WWF doorploegden de IPCC-rapporten over de toestand van het klimaat en gingen kijken hoe de link met biodiversiteit daaruit blijkt.

De conclusie is ontnuchterend: de laatste 10 jaar werd niet minder dan 54% van alle door de mens uitgestoten CO₂ geabsorbeerd door de natuur - 31% is opgenomen door natuur op het land, 23% door de oceaan. Met andere woorden: als de natuur niet meer dan de helft van alle onze uitstoot had opgenomen, was de opwarming nog veel sneller gegaan. Verontrustend is bovendien dat onze ontbossing en natuurvernietiging die capaciteit van de natuur om onze uitstoot op te nemen, vermindert.

Boodschap nummer 1 blijft dus: snel en drastisch emissies verminderen, willen we verdere opwarming vermijden. Maar even belangrijk: natuur dringend beter beschermen en herstellen zodat ze de rol kan blijven spelen die ze altijd al gespeeld heeft: die van onze grootste bondgenoot. Overigens zijn twee belangrijke punten op het verlanglijstje van WWF voor deze COP: een vermelding van de rol van natuur en nature-based solutions in de slottekst en een verwijzing naar de biodiversiteitstop COP15 in Montreal, volgende maand, waar belangrijke beslissingen moeten vallen om de achteruitgang van de natuur te stoppen.

dinsdag 15 November

Dinsdag 15 november staat in het teken van energie. Dat is een essentieel onderdeel van de onderhandelingen, en bovendien heel actueel met de energiecrisis waar heel veel landen nu mee worstelen. Vandaag lanceerde WWF samen met de UNDP (het ontwikkelingsprogramma van de Verenigde Naties) de 'alliantie voor een rechtvaardige energietransitie.' Het initiatief wil burgers, overheden en de privésector mobiliseren voor een succesvolle omschakeling weg van fossiele brandstoffen.

Een oproep van India om niet alleen kolen uit te faseren zoals vorig jaar in Glasgow werd afgesproken, maar meteen alle fossiele brandstoffen, bood een straaltje hoop in de tot nu toe niet zo vlot lopende onderhandelingen. De hoop is nu dat deze oproep herhaald zal worden in de eindtekst van de COP.

Ondertussen wordt er verder gepraat. Een akkoord rond de financiering van verlies en schade lijkt nog veraf: vooral de industrielanden weigeren voorlopig om zich tot iets te verbinden. Ook rond klimaatadaptatie blijven er grote vragen, maar de wil blijft om tot een akkoord te komen. Over de ambitie om de opwarming nog te beperken tot 1,5 °C is iedereen het eens dat deze COP wellicht de laatste kans is om dat nog te halen. Vele waarnemers gaan er nu vanuit dat we die 1,5 °C tijdelijk gaan overschrijden.

Maandag 14 November

De tweede week van deze COP werd ingezet met een themadag over gender en water, twee thema's die veel raakvlakken hebben met de klimaatproblematiek. Zo is de impact van de klimaatverandering ongelijk verdeeld en komt die in arme landen nog heel vaak op de rug van vrouwen terecht, die proberen hun gezin recht te houden terwijl droogte de oogst of hun veestapel vernietigt. Ook hebben klimaatrampen heel vaak te maken met water dat ofwel met bakken uit de lucht valt, ofwel maandenlang helemaal niet meer valt.

In Afrika zijn watergerelateerde problemen ondertussen de orde van de dag, vernemen we van Nachilala Nkombo, directeur van WWF-Zambia. Op dit eigenste moment staat een stuk van haar hoofdstad Lusaka (niet voor de eerste keer) onder water door recente overstromingen. Eerder dit jaar heerste er grote droogte in het land. Dat is problematisch in elk land, maar zeker in Zambia, waar de landbouw en veeteelt niet zonder voldoende zoet water kunnen. Maar bovendien is de Zambiaanse energievoorziening voor meer dan 90% afhankelijk van waterkracht. In normale tijden maakt dat het land erg onafhankelijk van het buitenland voor zijn energie. Maar het zijn geen normale tijden meer, zegt Nachilala. De lage waterstanden verminderen de waterkracht en brengen nu ook de energievoorziening in gevaar.

Over de financiering van aanpassingen en de vergoeding van verlies en schade, één van de grote thema's van deze COP, zijn er nog maar kleine toezeggingen gedaan (onder meer de 25 miljoen euro die ons land gaat geven aan Mozambique om het land te helpen zich beter voor te bereiden op klimaatrampen). De industrielanden willen echter elke beslissing over een financieel mechanisme uitstellen tot 2024. John Kerry, de speciale klimaatgezant van de Verenigde Staten, stelt voor een deel van de kosten te laten betalen door de privésector. Ook dat stuit op weerstand, omdat industrielanden daarmee hun verantwoordelijkheid zouden ontvluchten.

Er zijn nog flink wat harde noten te kraken deze tweede week.

zaterdag 12 November

Deze dag stond in het teken van landbouw en voedselsystemen, en dat is een primeur voor een COP! Het is een heel belangrijk topic in de strijd tegen klimaatverandering: naar schatting komt meer dan een derde van de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen uit onze voedselsystemen. Om het potentieel dat de landbouw heeft in het licht van klimaatverandering te erkennen, werd in 2015 de 'Koronivia Joint Action for Agriculture' opgericht op COP23. Het probleem is dat de betrokken partijen nog niet hebben kunnen beslissen over een mandaat voor de toekomst van dit gezamenlijke werk rond landbouw.

Op initiatief van het middenveld marcheerden rond de middag enkele honderden mensen binnen in de COP-locatie om actie en klimaatrechtvaardigheid te eisen. WWF-leden namen uiteraard deel aan deze demonstratie en riepen: 'We won't forget, every climate promise must be kept', wat betekent: 'Wij zullen het niet vergeten, elke klimaatbelofte moet worden nagekomen'.

Veel demonstranten hielden boodschappen omhoog met berichten die verwezen naar het onderwerp 'verlies en schade', dat we eerder deze week behandelden, en herinnerden de rijkste landen eraan om klimaatplannen te maken en zich eraan te houden om de landen die het meest kwetsbaar zijn voor de gevolgen van klimaatverandering, en die nu al de dupe zijn, te helpen.

vrijdag 11 November

Op vrijdag 11 november werd de dag gewijd aan decarbonisatie. Decarboniseren betekent het geleidelijk verminderen van het verbruik van energiebronnen die broeikasgassen uitstoten. Dat moeten landen dringend doen om de opwarming van de aarde te beperken tot minder dan anderhalve graad.

De Amerikaanse president Joe Biden kwam spreken in Sharm El-Sheikh. Hij verzekerde dat de Verenigde Staten hun nationale klimaatplannen zouden respecteren om hun uitstoot te verminderen en riep 'alle landen' op hetzelfde te doen.

Toen leden van de Amerikaanse regering ter plaatse arriveerden, 'overspoelden' verschillende maatschappelijke organisaties de COP symbolisch met blauwe spandoeken, om de rijkste landen, die ook degenen zijn die het meest vervuilen, op te roepen om te betalen voor klimaatherstel en voor klimaatgerelateerd 'verlies en schade'.

donDerdag 10 November

Op deze 'Dag van de Wetenschap' gingen veel evenementen en expertendebatten over de resultaten van rapporten over klimaatverandering en hun aanbevelingen. De wetenschap is duidelijk: we moeten naar een maximale opwarming van de aarde van 1,5 graad gaan om de verwoestende effecten van klimaatverandering te voorkomen.

In de marge van deze evenementen kwamen de onderhandelaars dag en nacht bijeen om kwesties te bespreken die verband houden met klimaatfinanciering en de uitvoering ervan, de versterking van de ambitie en de uitvoering van mitigerende maatregelen.

De dag stond ook in het teken van de jeugd en toekomstige generaties. De Belgische jeugd wordt op COP27 vertegenwoordigd door twee klimaatafgevaardigden van de VN. Klimaatoplossingen zijn cruciaal voor de toekomstige generaties. Het is essentieel dat zij hun stem kunnen laten horen op deze wereldtop.

Ook werd een actie gehouden voor de verdediging van de mensenrechten. Actoren uit het maatschappelijk middenveld kleedden zich in het wit om sociale rechtvaardigheid en respect voor mensenrechten te eisen, zonder welke er geen klimaatrechtvaardigheid kan zijn.

Woensdag 9 november

Als eerste vertellen we over een evenement dat dinsdagavond plaatsvond in het WWF-paviljoen: de lancering van het Living Amazon-rapport, dat laat zien hoe cruciaal dit ecosysteem is voor de toekomst van onze planeet.

Als het Amazonewoud verdwijnt, zal het onmogelijk zijn om de opwarming van de aarde te beperken tot 1,5 °C. Het Amazonewoud houdt enorme hoeveelheden CO₂ vast in de vegetatie en bodem. Deze koolstof, die al eeuwenlang in het Amazonegebied is opgeslagen, komt door ontbossing, branden en niet-duurzame productieactiviteiten, in een steeds hoger tempo vrij. Je kan het rapport hier bekijken.

Woensdag 9 november was het 'Afrikadag', en een aantal evenementen die werden georganiseerd in het WWF-paviljoen waren gericht op het versterken van klimaatactie in het gastcontinent van COP27. Dat is erg belangrijk, omdat het Afrikaanse continent bijzonder wordt blootgesteld aan klimaatverandering: het warmt 1,5 keer sneller op dan het wereldgemiddelde, en dat heeft ernstige gevolgen. Op het continent zullen naar schatting tussen de 106 en 108 miljoen mensen worden blootgesteld aan de stijgende zeespiegel. 17 tot 40 miljoen mensen zullen moeten vluchten door klimaatbedreigingen.

Het was ook de financiële dag op de kalender van het COP-voorzitterschap. Zoals je hebt begrepen, is dat een belangrijk thema voor de conferentie: de financiering voor klimaatactie is nog altijd hopeloos ontoereikend en het mondiale financiële systeem moet aansluiten bij de Overeenkomst van Parijs.

Dinsdag 8 november

De tweede dag was gewijd aan de toespraken van wereldleiders. Premier Alexander De Croo sprak vandaag om 16 uur en noemde de strijd tegen klimaatverandering een strijd om te overleven.

Ter herinnering: België is een van de geïndustrialiseerde landen met de hoogste historische uitstoot van broeikasgassen. Ons land kan en moet sterke signalen geven om aan te tonen dat het zijn verantwoordelijkheid wil nemen in de strijd tegen klimaatverandering. Dit door op nationaal niveau sterke maatregels in te voeren ten gunste van het klimaat, maar ook door zich aan te sluiten bij ambitieuze coalities, de wereld ertoe aan te zetten de 1,5°C-doelstelling te halen, de bijdragen aan klimaatfinanciering te verhogen om ontwikkelingslanden duidelijk te ondersteunen, en te pleiten voor de noodzaak om parallel aan de klimaatcrisis de natuurcrisis op te lossen.

Eerder op de dag hield WWF zijn eerste COP-persconferentie, in de 'Luxor'-kamer. Fernanda Carvalho (Policy Director for Climate and Energy Issues bij WWF), Stephen Cornelius (adjunct-directeur Climate and Energy bij WWF), Fran Price (Global Director of Forests bij WWF) en Huma Khan (Global Head of Communications on Forests bij WWF) reageerden op journalisten van alle uithoeken van de wereld.

Ze reageerden met name op de lancering van het 'Forests and Climate Leaders Partnership', een groep leiders uit 26 landen die zich inzetten voor de bescherming van bossen en het klimaat. Hun ambitie is om bosverlies en landdegradatie tegen 2030 een halt toe te roepen en terug te draaien. Voor WWF kan dat partnerschap een belangrijke rol spelen bij het stoppen van ontbossing en de conversie van ecosystemen, op voorwaarde dat deze groep zorgt voor opvolging, transparantie en verantwoording. Anders zullen hun mooie beloften enkel op papier bestaan. De volledige reactie lees je hier.

Maandag 7 november

Eigenlijk is COP27 afgelopen zondag 6 november al officieel begonnen in Sharm El-Sheikh, Egypte, met een openingsceremonie en de inauguratie van de Egyptische minister van Buitenlandse Zaken Sameh Choukri, die voorzitter is van deze editie van de klimaattop.

Zondag werd ook een zeer belangrijk punt op de agenda van de COP27-discussies goedgekeurd, namelijk het punt over de financieringsmechanismen om de geleden verliezen en schade (de term Loss and Damage in het Engels) die gelinkt kunnen worden aan de ongunstige effecten van de klimaatverandering, aan te pakken. Dat cruciale onderwerp komt dan ook ter discussie op tafel. Het is belangrijk dat er internationale solidariteit komt in de vorm van concrete financiële hulp voor de landen die het meest kwetsbaar zijn voor de gevolgen van klimaatverandering.

Vandaag werd de top voor de wereldleiders geopend met een krachtige toespraak van VN-secretaris-generaal Antonio Guterres, die sprak over de verschrikkelijke overstromingen in Pakistan en over een 'klimaathel', waar we 'met één voet op het gaspedaal' naartoe gaan.

Tijdens deze twee dagen worden 110 staatshoofden en regeringsleiders op de COP verwacht. Onze premier, Alexander De Croo, is aanwezig en heeft kennisgemaakt met de leden van de Klimaatcoalitie, waaronder WWF. De discussie was constructief en de experts van de verenigingen die betrokken zijn bij de strijd tegen klimaatverandering, herinnerden aan de hoge verwachtingen van onze regering.

Opmerkelijk is dat België vandaag een aankondiging deed die andere soortgelijke verbintenissen zou kunnen inspireren: ons land heeft een samenwerkingsprogramma met Mozambique opgezet om het te helpen omgaan met de gevolgen van klimaatverandering. 2,5 miljoen euro werden vrijgemaakt voor hun geleden 'verlies en schade'.

Ook het WWF-paviljoen werd officieel geopend, met een persconferentie over de grote verwachtingen van de organisatie tijdens deze COP, en een zeer inspirerende toespraak van Manuel Pulgar Vidal (Global Head of Climate and Energy bij WWF) die zelf voorzitter was van een COP (COP20 in Lima, Peru). Je kunt dit evenement hier herbeleven.