Speciale reeks ‘Jaar van de tijger’
12 jaar geleden, in 2010, begon een race tegen de klok om de wilde tijgers te redden. De diersoort was toen bijna uitgestorven, de wereldwijde populatie was 95% kleiner dan een eeuw eerder. Dankzij gezamenlijke inspanningen, en ondanks torenhoge obstakels, neemt het aantal tijgers vandaag weer toe. Maar we mogen het hier niet bij laten.

Op 1 februari 2022 is het Chinese jaar van de Tijger begonnen . Dit jaar is ook de 12^de verjaardag van een bijzonder visionair project om de soort van het uitsterven te redden: TX2 .

Vandaag is de achteruitgang van de soort, die al een eeuw lang werd waargenomen, omgebogen. Dit is een zeldzaam succesverhaal op het gebied van instandhouding, want ondanks de geleverde inspanningen is de druk op de soort en zijn habitat extreem. De tijger leeft nog steeds in het wild in enkele oerwouden en vlakten in Azië en het Russische Verre Oosten. Hij wordt met uitsterven bedreigd, vooral door stroperij, maar ook door de vernietiging van habitats.

We blikken terug op dit ongelooflijke parcours vol hoogte- en dieptepunten. Het toont goed aan hoe natuurbehoud een uiterst ingewikkelde materie is, met desillusies en ontgoochelingen maar ook met immense successen. Die bieden hoop voor de toekomst van de diersoort en zijn gigantische bossen.

1900: het einde van het gouden tijdperk van de tijger

In het begin van de 20^ste eeuw leefden er zo’n 100 000 tijgers in de Aziatische wouden. Maar in de loop van de daaropvolgende decennia ging hun toestand zienderogen achteruit. De stroperij  en ontbossing  namen toe, waardoor de tijgers minder prooien vonden, minder veilig waren en 95% van hun verspreidingsgebied verloren.

2010: de nakende verdwijning van de tijger en de wereldwijde comeback

In 2010 stond de wilde tijger op uitsterven: er waren er nog maar 3200 over, 95% minder dan een eeuw eerder. Het oordeel was snoeihard: zonder drastisch en collectief ingrijpen om zijn lot te veranderen, zou de tijger amper enkele jaren later al verdwenen zijn.

Binnen de kortste keren werd een race tegen de klok op touw gezet. Al in 2012 vond de eerste Tijgertop plaats in Sint-Petersburg. Meerdere grote natuurorganisaties, waaronder WWF, en 13 Aziatische landen verbonden zich toen tot een duizelingwekkend ambitieus en visionair project, TX2 (‘Tijgers maal twee’): tegen het volgende tijgerjaar, in 2022, moest het aantal wilde tijgers verdubbeld zijn.

Maar het aantal tijgers verdubbelen is veel makkelijker gezegd dan gedaan. Enkel de tijgers beschermen volstond immers niet. De soort werd bedreigd door complexe en talrijke problemen, die allemaal tegelijk aangepakt moesten worden, en dat zowel transnationaal als multidisciplinair en lokaal. Er moesten daarom zoveel mogelijk actoren betrokken worden op alle niveaus: lokale gemeenschappen, organisaties, overheden, partners … Dat was nooit eerder gelukt, nergens ter wereld.

Een eeuw van achteruitgang omkeren

WWF heeft actief bijgedragen tot de creatie van een gemeenschappelijke visie op het behoud van de tijger. Er werd een wereldwijd plan opgesteld om de tijgerpopulatie te herstellen, met daarin een blauwdruk voor elk land om het TX2-doel te bereiken.

Een plan is evenwel niets waard, als de landen het niet uitvoeren.

12 jaar lang heeft WWF alles op alles gezet om van TX2 een klinkend succes te maken. We hebben de 13 overheden in het verspreidingsgebied van de tijgers bijgestaan om maatregelen te treffen en hun engagementen na te leven dankzij samenwerkingen, politiek advies en gezamenlijke oplossingen. We hebben ons in het bijzonder ingezet voor het behoud van bepaalde gebieden die cruciaal waren voor de soort. En ondanks immense obstakels, hebben de talloze initiatieven resultaten opgeleverd.

12 jaar later: veelbelovende resultaten voor de toekomst van de tijger

Ondanks alle uitdagingen die de pandemie de voorbije twee jaar heeft veroorzaakt, is de bescherming van de tijger verdergezet. WWF blijft innoverende interventies mogelijk maken en ondersteunen in het verspreidingsgebied van de tijgers. En dat leidt tot meerdere opvallende resultaten. In 2016 telden we al bijna 4 000 tijgers!

De tijgerpopulaties zijn duidelijk gestegen in de landen die de meeste wilde tijgers tellen: India, Nepal, Bhutan, China en Rusland. In dat laatste land is het aantal tijgers in het Leopard National Park zelfs verdriedubbeld!

Een enorm succes dat nooit eerder is bereikt in het behoud van de tijger. We zijn erin geslaagd dankzij politieke en financiële steun, samenwerking en het innovatieve karakter van het TX2-project.

Enkele teleurstellingen, de keerzijde van natuurbehoud

Natuurbehoud is geen rustig vaarwater. Je moet een extreem groot aantal partners en overheden op dezelfde golflengte houden, harmonieus samenwerken met lokale gemeenschappen, aanzienlijke fondsen inzamelen en het hoofd bieden aan tal van ongekende bedreigingen, die voortdurende aanpassingen vereisen.

De herintroductie van de tijger, een delicate operatie

Neushoorns, wilde honden, olifanten, leeuwen... WWF heeft veel ervaring met het succesvol opstarten of ondersteunen van herintroducties van wilde diersoorten. Ook met tijgers. Vorig jaar werden twee tijgers vrijgelaten in het westen van Rajaji, in India, met de bedoeling om in de regio opnieuw een levensvatbare populatie te vestigen van voortplantende tijgers. Een succes waar we erg trots op zijn!

Maar de slaagkansen van dergelijke veelzijdige projecten zijn nooit gegarandeerd. Zo hoopten we de wilde tijger te herintroduceren in de oostelijke vlakten van Cambodia  vanaf 2025. Sinds de laatste waarneming in 2007 is de diersoort er nooit meer aangetroffen. Maar om de tijger te herintroduceren, moesten er onder meer voldoende prooien aanwezig zijn en moest de stroperij stopgezet worden. Ondanks onze onophoudelijke inspanningen in de voorbije jaren, is het aantal prooien niet toegenomen zoals we hoopten. De oorzaak ligt bij het exponentiële aantal stropers in de regio, het gebrek aan rangers ter plaatse, maar ook de klimaatverandering. Het project is daarom, voorlopig althans, opgeschort.

Dat is een grote teleurstelling. Maar het weerhoudt ons er niet van om ons te blijven inzetten voor dit rijke ecosysteem. De oostelijke vlakten van Cambodia blijven een onvervangbaar landschap voor het natuurbehoud op wereldschaal. Ze herbergen kritische populaties van de meest bedreigde diersoorten van Azië, zoals de Aziatische olifant, de Siamese krokodil of de Indo-Chinese tijger. Met een oppervlakte zo groot als België (30 000 km²) vertegenwoordigt dit landschap een van de laatste droge bossen op wereldniveau. Het zal dus altijd een prioriteit blijven voor ons.

De stroperij van de tijgers zet zich verder

In het merendeel van de landen in Zuidoost-Azië, zoals Myanmar, Maleisië en Vietnam, blijft het aantal tijgers afnemen, met name door het enorme aantal dodelijke vallen. Een rapport van WWF heeft in 2020 een alarmerende situatie geschetst die onbeheersbaar is geworden: het aantal rangers volstaat lang niet om de naar schatting 12,3 miljoen vallen in de regio onschadelijk te maken.

2022, Chinese Jaar van de Tijger

Het aantal wilde tijgers verdubbelen is mogelijk, maar enkel met het volledige engagement van overheden, bedrijven, natuurbehoudspartners en gemeenschappen.

De tweede mondiale tijgertop, op 5 september 2022 in Vladivostok, Rusland, is de volgende mijlpaal voor de toekomst van tijgerbescherming. Staatshoofden en ministers van landen waar tijgers voorkomen zullen samen met andere wereldleiders en intergouvernementele instanties, NGO's en natuurbehoudsdeskundigen de volgende fase van het ‘Global Tiger Recovery Program’ vastleggen.

Behalve stilstaan bij het succes en de teleurstellingen van de voorbije tien jaar natuurbehoud, moet dit Chinese jaar van de Tijger ons ook toelaten de soort terug in de schijnwerpers te plaatsen … en de inspanningen ter verdubbelen om ons doel te bereiken: de tijgers redden voor ze uitgestorven zijn!