In het noorden van de republiek Congo leeft een grote populatie westelijke laaglandgorilla's. Sinds 2018 is het Ntokou-Pikounda National Park, de habitat van deze ernstig bedreigde soort, erin geslaagd de stroperij geleidelijk aan terug te dringen en samen met de lokale gemeenschappen te evolueren in de richting van een inclusieve natuurbescherming. Helaas hangt er ook een donkere schaduw over het park. Maar WWF laat de moed niet zakken.

Zover het oog reikt, strekt zich een dicht en donker bos uit langs de rustig kabbelende rivier de Bokiba die verderop samenvloeit met de Kongo. Maar amper een paar jaar geleden waande je je hier veeleer in een stropersnest dan in een ongerept paradijs. ‘Vijf jaar geleden was het hier als het ware ‘vrije toegang’ voor de stropers. Ze kwamen hier aan via de rivier en hadden geen angst om opgepakt te worden. Ze sloegen hun tenten op en sloten de stroomgeneratoren aan op hun elektrische diepvriezers waarin ze het bushmeat bewaarden dat ze uiteindelijk op de markt van, bijvoorbeeld, Brazzaville of Kinshasa verkochten’, vertelt Pauwel De Wachter, WWF-program manager van het medebeheerproject van het Ntokou-Pikounda National Park.

Vooral de bosolifanten, de buffels en de breedvoorhoofdkrokodillen - die erg gegeerd zijn omwille van hun vlees - hadden het zwaar te verduren. ‘De breedvoorhoofdkrokodillen werden niet gedood, maar levend meegenomen. Op de boten werden ze met vastgebonden poten op elkaar gestapeld, als bakstenen’, voegt Pauwel De Wachter er nog aan toe. 

De dichte bossen huisvesten ook verre neven van de mens: de westelijke laaglandgorilla's (Gorilla gorilla gorilla), een ernstig bedreigde diersoort. De stropers hadden het dan wel niet rechtstreeks op ze gemunt, maar hun vlees diende geregeld als lokaas om breedvoorhoofdkrokodillen te vangen …

En de fauna keerde terug naar Ntokou-Pikounda

Maar gelukkig lijkt die grootschalige exploitatie van de wilde dieren intussen al tot een ver verleden te behoren! ‘De wilde dieren komen terug naar het park en naar de Bokiba’, vertelt een tevreden Pauwel De Wachter. In 2018 hebben de lokale gemeenschappen, WWF en een aantal andere partners samen de teugels opnieuw in handen genomen. Geleidelijk aan zijn de patrouilles van de boswachters efficiënter geworden en intussen hebben ze de toegang tot de rivieren onder controle. Zo is er rond de Bokiba zo goed als geen sprake meer van stroperij.

De mensen en de wilde dieren lijken hier een evenwicht gevonden te hebben. Ntokou-Pikounda is uitgegroeid tot een van die belangrijke plekken waar het redelijk goed gesteld is met de biodiversiteit. Een plek ook waar de westelijke laaglandgorilla's het goed doen. Ze lopen er rond in alle vrijheid en hoeven amper te vrezen dat ze in een dodelijke val zullen belanden of afgeslacht zullen worden door een stroper.

‘Deze regio is bedacht met de bijnaam de Apenplaneet: er leven meer gorilla’s dan er mensen wonen!’, glimlacht Pauwel De Wachter. En de cijfers zijn indrukwekkend: in Ntokou-Pikounda en het omliggende gebied zouden meer dan 10 000 van deze gorilla’s leven, terwijl de districten Ntokou en Pikounda goed zijn voor amper 8000 mensen. En in bepaalde delen van het bos vind je zelfs vier tot vijf gorilla’s per vierkante kilometer!

Palmolie, het zwaard van Damocles voor de westelijke laaglandgorilla's

Helaas is de kous daarmee niet af en moeten de nationale parken van Ntokou-Pikounda en Odzala-Kokoua alweer een nieuwe ernstige bedreiging het hoofd bieden … ‘Er zijn plannen om er een industriële palmolieplantage van 50 000 hectare te ontwikkelen, en dat zou een regelrechte ramp zijn voor de gorilla’s en de wilde dieren in het algemeen’,vertelt Pauwel.

Als het project daadwerkelijk groen licht krijgt, zal de dunbevolkte regio er niet alleen 3000 nieuwe arbeiders en hun gezinnen bijkrijgen. Er zullen ook extra handelszaken, scholen en openbare diensten nodig zijn voor al die mensen. Op die manier zullen er 30 000 mensen neerstrijken in het gebied. ‘De habitat van zowat 1000 à 2000 gorilla’s zal vernietigd worden, en de jacht op bushmeat in de omliggende bossen zal toenemen. En dat allemaal in een van de meest ongerepte gebieden van de regio’, benadrukt Pauwel De Wachter.

Die bevolkingstoename zou ook gezondheidsrisico’s met zich meebrengen. Denk maar aan virussen die kunnen overspringen op de gorilla’s. Dat risico is bovendien erg groot voor een soort die genetisch erg dicht bij de mens staat, maar niet beschikt over antilichamen om menselijke ziekten te bestrijden …

Een mogelijke ramp dus voor die grote populatie westelijke laaglandgorilla's, maar ook een ramp voor de rest van de fauna, zoals de bosolifanten, buffels, panters, chimpansees, breedvoorhoofdkrokodillen, geelvleugelara’s en Bouviers rode franjeapen, en de biodiversiteit in het algemeen.

Inclusieve natuurbescherming: de mens in het centrum van de natuur

Om het worstcasescenario af te wenden, heeft WWF haalbaarheidsstudies opgestart in een poging om van het gebied waarop de palmolieproducent zijn oog heeft laten vallen een beschermd bos te maken.

Met ons project willen we, tegen 2030, het Ntokou-Pikounda National Park en de omliggende bossen laten uitgroeien tot een veilige habitat voor gezonde populaties gorilla’s, olifanten en andere cruciale soorten. Tegelijkertijd moet het park financieel duurzaam worden en de lokale gemeenschappen in staat stellen er zich te ontplooien. We zijn ervan overtuigd dat we er, dankzij jouw niet-aflatende steun, in zullen slagen om die unieke populatie westelijke laaglandgorilla’s te redden, en zo meteen ook een gebied met een uitzonderlijke diversiteit, waarvan er steeds minder zijn, zullen kunnen vrijwaren.

Dit zal een werk van lange adem worden. Als je ons daarbij wilt helpen, kun je hier symbolisch een gorilla adopteren!