Toen enorme bosbranden de regio Monte Verde in Bolivia troffen, dachten de lokale gemeenschappen dat al hun inspanningen voor natuurbehoud in rook waren opgegaan. Maar onlangs spotte een wildcamera een oude bekende... een vrouwelijke jaguar, gevolgd door haar twee welpen. Een bewijs dat de branden niet alles verwoestten en dat de natuur langzaam weer tot leven komt na de ramp.

In 2022 begonnen vijf gemeenschappen in het hart van het inheemse gebied Monte Verde (Bolivia) aan een ambitieus project: de jaguarpopulatie monitoren in hun bos. De leden van deze gemeenschappen leerden, met de hulp van WWF, om wildcamera’s te installeren in het bos. Ze volgden de sporen van de iconische katten naar hun rustplaatsen en waterbronnen. De resultaten overtroffen alle verwachtingen. In de 25.000 hectare bos die geobserveerd werd, ontdekten ze een van de hoogste dichtheden jaguars die ooit zijn geregistreerd!

Maar liefst 25 jaguars zijn geïdentificeerd dankzij hun rozetten (de vlekken op hun vacht), die net zoals een barcode een uniek patroon hebben. Negen van hen kregen zelfs namen: Carmen, Tina, Paulino, Vianca, Ribera, Mauri, Maria, Katy en Ceci.  Voor veel buurtbewoners was dit project een unieke kans om in contact te komen met deze fascinerende dieren.

WWF werkte ook samen met scholen om de volgende generatie bewust te maken van het belang van natuurbehoud en om niet meteen bang te zijn voor de jaguar. “Dankzij wildcamera’s konden we bijvoorbeeld laten zien dat wanneer mensen het bos verlaten, ze soms 15 minuten later gevolgd worden door een jaguar. Dit laat zien dat die ons niet als prooi beschouwt”, legt Jordi Surkin, directeur natuurbehoud bij WWF-Bolivia, uit. In de dorpen werden ook maatregelen genomen om vee te beschermen.

Het project liep goed. Maar dat was vóór de bosbranden …

Bos en project in gevaar

Elk jaar halen bosbranden in Zuid-Amerika de krantenkoppen. Ze worden steeds heviger, langer en moeilijker onder controle te houden als gevolg van klimaatverandering. Wat de krantenkoppen dan weer niet haalt, is de nasleep. Wanneer alles verwoest is: huizen, bossen, projecten, gezondheid, en hoop. Maar ondanks de situatie moet je doorgaan, opnieuw opbouwen en nooit opgeven.

In de zomer van 2024, net toen het project op z’n hoogtepunt was, kwam er een abrupt einde aan de euforie. Bosbranden verwoestten de regio. Het equivalent van bijna zeven keer de oppervlakte van België werd getroffen door de vlammen ... Dat veranderde niet alleen het landschap, maar ook het delicate evenwicht van het lokale ecosysteem en het hele bosbeheer van de lokale gemeenschappen, dat met grote gezamenlijke inspanningen tot stand was gebracht. De bosbranden vernietigden ook een groot deel van hun levensonderhoud, dat bestaat uit producten die hun oorsprong vinden in het bos.

De branden raasden dagenlang door hun gebied, tot de regen hen eindelijk verloste.

Uit de as herrijzen

Verwoestende bosbranden vaagden de bosbeheerplannen van de gemeenschappen weg en beschadigden de biodiversiteit. En dan kwam er meteen een nieuwe uitdaging de kop opsteken: uit de as herrijzen en toch betrokken blijven bij de bescherming van bestaansmiddelen en de wilde flora en fauna. Met een goede portie motivatie en in samenwerking met WWF-Bolivia, besloten de gemeenschappen om het monitoren van soorten onmiddellijk te hervatten. Hoe konden we anders weten wat er overgebleven was na de ramp? En welke soorten het overleefden? Kunnen de jaguars herstellen na de branden?

“Voor de gemeenschappen en voor ons is deze monitoring heel belangrijk omdat we zowel de jaguar als andere wilde dieren beschermen met het bosbeheerplan. Het was dus nodig om de monitoring opnieuw uit te voeren na de branden. (...) Zo willen we bepalen welke verdere acties we in de toekomst kunnen ondernemen op vlak van bosherstel”, legt Tomas Cuasace, veldmanager van WWF-Bolivia, uit.

De terugkeer van Vianca: hoopvolle resultaten

De monitoringresultaten laten zien dat er heel wat zoogdieren aanwezig zijn in Madrecita en Palmarito: poema’s, pardelkatten, tapirs, gordeldieren, vossen… en jaguars ! Ook Vianca, een jaguar die de gemeenschappen goed kennen, liep langs de camera’s met haar twee kleintjes. Ondanks de verschikkelijke bosbranden, geven deze resultaten hoop. Het bos en de flora en fauna laten een ongelooflijke weerbaarheid zien. Zo vergeten we niet dat we terug leven kunnen blazen in het ecosysteem met natuurbehoudsacties.

De bossen en jaguars zijn een belangrijk onderdeel van de identiteit van de gemeenschappen van Chiquitanía. Deze bossen herbergen niet alleen een rijke verscheidenheid aan wilde dieren, maar vertegenwoordigen ook het culturele en natuurlijke erfgoed van hun bewoners.

Alleen met concrete en gerichte acties kunnen we nieuwe rampen vermijden en de balans bewaren tussen gemeenschappen, biodiversiteit en de natuurlijke omgeving.

“Voor ons maken de jaguars deel uit van onze gemeenschap en willen we ze absoluut beschermen, net zoals onze bossen. Niet alleen voor onze mensen, maar voor iedereen ter wereld. We willen laten zien dat natuurbehoudsacties overal kunnen gebeuren, zolang er maar motivatie en toewijding is.” Concludeert Mauricio Tomichá Vaca Diez, voorzitter van de organisatie van de inheemse gemeenschap van Palmarito de la Frontera.

Wil je graag bijdragen aan dit project? Adopteer dan symbolisch een jaguar. Alle beetjes helpen.