Als een uitgestorven gewaande soort na tien jaar ineens weer opduikt, dan gloort er hoop aan de horizon. En dat is net wat er is gebeurd in de oostelijke vlakten van Cambodja, waar onze collega’s een kleine populatie Siamese krokodillen, een ernstig bedreigde soort, hebben aangetroffen.

De Siamese krokodil komt nog voor in de oostelijke vlakten van Cambodja! Amper een jaar geleden konden we dat alleen maar hopen. Op de Rode Lijst van de IUCN kreeg de soort de status ‘ernstig bedreigd’, maar nu is er bewijs dat er een populatie in de regio leeft en er zich ook voortplant.

De Siamese krokodil, schoonmaker van rivieren

De Siamese krokodil is een sleutelsoort: waar krokodillen leven, doet het ecosysteem het goed. Ze dunnen kikker- en slangenpopulaties uit, en halen hun kadavers uit de rivieren. Zo helpen ze het ecologische evenwicht te bewaren. Door de Siamese krokodil te beschermen, helpen we dus alle soorten die zijn leefomgeving delen: de waterkwaliteit verbetert, er is minder vervuiling …

Verdwenen door stroperij

Ooit vond je de Siamese krokodil in heel Zuidoost-Azië, maar in het begin van de jaren 1990 was de soort bijna volledig verdwenen uit zijn verspreidingsgebied. Hoe dat kwam? Door stroperij: zijn fijne en soepele huid was erg gegeerd op de zwarte markt. Nu leven er wereldwijd nog een kleine duizend wilde, volwassen Siamese krokdillen. Cambodja huisvest daar een groot deel van: naar schatting 200 tot 400.

Op zoek naar de Siamese krokodil met onze biologe

Milou Groenenberg is Biodiversity Research and Monitoring Manager voor WWF in Cambodja. Ze werkt intussen vier jaar op het terrein en maakte er woelige tijden mee. Van stroperij over klimaatverandering tot gezondheidscrisis: het slechte nieuws stapelde zich op. Maar ze liet de moed niet zakken. In 2019 beslisten de biologe en haar team om de koe bij de hoorns te vatten en het antwoord te zoeken op een vraag die te lang onbeantwoord bleef: is de Siamese krokodil uit de regio verdwenen?

‘In de oostelijke vlakten hebben we de Siamese krokodil altijd als een prioritaire soort beschouwd’, vertelt Milou. ‘We hebben de soort in 2004 en 2008 met onze wildcamera’s kunnen vastleggen, maar sindsdien had ze geen teken van leven meer gegeven … We koesterden de stille hoop dat een aantal dieren het zouden hebben overleefd, maar we waren niet zeker. De populaties gaan er namelijk overal op achteruit.’

Dammendreiging in Vietnam

Het team van Milou had niet veel hoop om tekens van leven te vinden. ‘In Vietnam is er verder stroomopwaarts een grote dam gebouwd. Het is geen geheim dat dammen dramatische gevolgen kunnen hebben voor de waterkwaliteit en de stroming van de rivier, en dat is nefast voor alle leven. Als er al een populatie krokodillen was die het overleefde, vreesde ik dat de kleintjes niet opgewassen waren tegen de zware stroming in het regenseizoen’, vertelt Milou.

Maar ze wilden zekerheid. ‘We hebben ons oor te luister gelegd bij de lokale bevolking en de rangers. Zij reikten ons enkele interessante pistes aan. We hebben alle puzzelstukjes bij elkaar gelegd en op basis daarvan hebben we beslist op welke plekken we met ons onderzoek zouden focussen.’

Speuren naar sporen

Milou leidde de opleiding van de rangers in goede banen. Zo werden ze ingewijd in de specifieke kenmerken van de soort en in zijn doen en laten. Daarnaast leerden ze ook sporen en uitwerpselen herkennen. Heus speurwerk, zeg maar! Een moeilijke opdracht ook, want krokodillen leven in het water, dus zijn hun sporen zo weer verdwenen.

‘Na de theoretische opleiding was het tijd voor veldwerk. We stapten uit onze boten, en het eerste wat we aantroffen waren oude uitwerpselen van een krokodil. Dat was echt ongelooflijk!’ Milou was in de wolken met die ontdekking en schaalde haar ambities meteen op: geen sprake van dat ze het hierbij zouden laten nu ze zo dichtbij waren! ‘We hadden alles wat we nodig hadden voor een uitgebreide zoektocht in het droge seizoen. Zo gezegd, zo gedaan: in 2021 hebben we 370 km aan oevers, rivieren en meren uitgekamd.’

En toen, op een mooie dag … babykrokodillen

In het seizoen waarin krokodilleneieren uitkomen, trok het onderzoeksteam er geregeld op uit. Ook ’s nachts, want dan kan je de dieren zoeken met lampen: hun ogen lichten op wanneer je erin schijnt. Die methode leverde resultaat op. Sothea Bun, een lid van het onderzoeksteam, kan het zich nog zo voor de geest halen: ‘Plots zag een van onze teamleden voor het eerst de schitterende ogen van een krokodil die uit het ei aan het komen was (zie foto). Dat was een onvergetelijk moment!’

Het team bracht Milou meteen op de hoogte. ‘Ik was thuis toen mijn onderzoeksassistent me een foto stuurde: babykrokodillen! Ik kon het amper geloven. Het verbaasde me dat ze niet allemaal in handen van stropers waren gevallen. Wat me nog het meest verraste, was dat de populatie zich voortplantte en de kleintjes het overleefden! Als kers op de taart waren de negen krokodillen van het nest al behoorlijk groot. Ze hebben het dus gered, ondanks de hoge waterstanden van het regenseizoen en de dam in Vietnam. Ook dat was prachtig nieuws!’

Niet zonder gevaar: DNA-staaltje van een babykrokodil

De ontdekking was ronduit opzienbarend: voor het eerst in meer dan tien jaar tijd was aangetoond dat er in de regio een broedpopulatie leeft. Opnieuw goed nieuws, maar nu moest nog worden bevestigd dat het wel degelijk om de ernstig bedreigde Siamese krokodil ging. In de regio zijn er namelijk ook krokodillenboerderijen. Ze konden hier dus net zo goed met een kruising te maken hebben.

‘Ik heb de expeditie geleid om de dieren met mijn eigen ogen te kunnen zien. We waren er niet helemaal gerust op, want we moesten een DNA-staaltje nemen bij een van de kleintjes. En daarmee konden we de moeder, een dier van een meter of drie lang, tegen ons in het harnas jagen. Gelukkig is alles goed verlopen. De moeder heeft ons niet opgemerkt, we konden het kleintje heel vlug terug vrijlaten. En het bleek hier effectief om zuivere Siamese krokodillen te gaan!’, vertelt Milou.

Overleven in de oostelijke vlakten van Cambodja

De kleintjes moeten nu de kans krijgen om groot te worden. Milou heeft er vertrouwen in: ‘De krokodillen hebben hun leefomgeving heel goed uitgekozen, pal in een van de best beschermde gebieden van de regio. Alle menselijke activiteit is er verboden, en er mogen alleen rangerpatrouilles en wetenschappers komen. Dankzij de wildcamera’s die intussen in het gebied zijn aangebracht, hebben we ontdekt dat de rivier en zijn oevers een fantastische biodiversiteit huisvesten! Makaken, olifanten, cobra’s, Aziatische wilde honden …’

Rangers patrouilleren er de klok rond. De gemeenschappen uit de omliggende dorpen zetten zich in om de habitat van de jonge krokodillen te beschermen. Er schuilt wel een addertje onder het gras, vertelt Milou: ‘We mogen niet vergeten dat we maar een kleine populatie vonden. Bovendien kozen de krokodillen een erg afgelegen habitat, waardoor de genetische diversiteit van de populatie beperkt zal zijn.’

Milou en haar team hebben al een aanpak bedacht. Ze willen graag nieuwe kleintjes uitzetten om de krokodillenpopulatie uit te breiden. Zo zou die veel robuuster worden. En het lijkt erop dat ze dat plan binnenkort kunnen uitvoeren!

In april kregen de teamleden nog twee dagen extra opleiding om hen voor te bereiden op meer veldwerk. Op de agenda: krokodillenogen opspeuren met lampen en patrouilles langs de leefgebieden aan de Srepokrivier. We houden jullie op de hoogte!

Krijg alle updates in je mailbox

Benieuwd hoe de projecten van WWF in deze regio vorderen? Schrijf je dan in voor onze nieuwsbrief. Zo mis je geen enkele update over onze projecten rond wilde dieren!