Vandaag publiceren we het laatste deel van onze reeks artikelen gewijd aan de impact van het broeikaseffect op de natuur in België. In dit derde artikel nemen we onze bossen onder de loep.

Bossen zijn de thuisbasis van 80% van de biodiversiteit op aarde. Klimaatverandering en bossen zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. De bossen en het hout dat ze produceren, slaan CO2 op en spelen een sleutelrol bij het verzachten van de klimaatverandering. Aan de andere kant lijden bossen nu al onder de gevolgen van klimaatverandering: extreme weersomstandigheden zoals droogte en hittegolven die bosbranden veroorzaken, maar ook langzamere veranderingen die leiden tot mutaties in verschillende boomsoorten. Belgische bossen zijn geen uitzondering en de effecten zijn al zichtbaar. Het is daarom noodzakelijk om actie te ondernemen. Gezien de lange levenscycli van bomen gaat het immers over hoe dezelfde bomen zich binnen 100 jaar gaan verhouden tot het klimaat.

Insectenaanvallen

Langdurige droogteperiodes in de zomer veroorzaken waarschijnlijk waterstress (gebrek aan water) in bossen. Deze stress kan verschillende effecten hebben, afhankelijk van de soort. Bomen verzwakken zowel door langdurige waterstress als tijdens korte hitteperiodes. Ze zijn dan meer vatbaar voor aanvallen door xylofage (hout-etende) insecten. Bovendien zijn de boomsoorten die momenteel in onze bossen leven niet aangepast aan het drogere klimaat dat België naar verwachting de komende decennia te wachten staat. Dit is met name het geval voor de fijnspar (een soort die uit de bergen stamt) maar ook voor de beuk die eveneens gevoelig is voor droogte.

Verandering van boomfenologie

De fenologie van bomen is de opeenvolging van hun verschillende ontwikkelingsstadia volgens seizoenvariaties. Een boom kent verschillende belangrijke momenten in zijn leven: bloeien en bladeren verliezen, bijvoorbeeld. Deze gebeurtenissen worden ook beïnvloed door de klimaatverandering. Zo zou voor bladverliezers als wintereik en zomereik, beuk en es, de uitbarsting van de knoppen (bloeiende toppen van de bomen) worden vervroegd van enkele dagen tot enkele weken. Aan de andere kant zou de aanvang van verkleuring van bladeren in de herfst geleidelijk worden vertraagd. Dit is van invloed op de ondergroei (lage planten die op de bosgrond groeien), rijk aan biodiversiteit, die eerder in het jaar overschaduwd wordt. Het risico is groot dat veel soorten door deze fenologische veranderingen worden gestoord. In de lente bijvoorbeeld, voordat de knop breekt, profiteren veel bloemen normaal van de lentezon. Deze bloemen worden bedreigd door de eerdere knopbreuk van de bladeren van grote bomen omdat ze de toegang van het licht tot het kreupelhout zullen blokkeren. Ook wordt opgemerkt dat de populaties van bepaalde soorten al in verval raken, zoals de bosanemoon.

Hoe zien boslandschappen er morgen uit?

Soorten als de fijnspar, aangepast aan het koude klimaat, zullen verdwijnen. Anderen zoals de beuken zullen in gevaar komen vanwege de grotere gevallen van droogte. Terwijl andere soorten bomen zich vestigen of worden geplant in België, met een impact op de hele natuur, maar ook op de economie die afhankelijk is van bossen (bvb. houtkap).

Om onze bossen te redden, is het essentieel om op korte termijn een actieplan uit te rollen:

• Om zogenaamde gemengde bossen te stimuleren, dat wil zeggen bestaande uit verschillende soorten bomen. Dit type bos is meer bestand tegen veranderingen dan bossen met slechts een soort.
• Voor bossen die rijk zijn aan ‘eilanden’ van oudere bomen en dood hout die de biodiversiteit van bossen kunnen ondersteunen. Dat bevordert de aanwezigheid van meer diersoorten en een gebalanceerd ecosysteem om bijvoorbeeld aanvallen van parasieten te beperken.
• Om de aanpassing van de Belgische boslandschappen aan de klimaatverandering te vergemakkelijken, moet vandaag worden geïnvesteerd in boscorridors die de migratie van soorten vergemakkelijkt.

Al deze maatregelen zijn nodig om het voortbestaan van multifunctionele bossen (ecologisch, economisch en sociaal) die de Belgische natuurlandschappen verrijken te waarborgen. Deze bossen zullen beter gewapend zijn om aantasting door insecten en langdurige droogtes te weerstaan en zullen België helpen zijn internationale engagementen te respecteren.

 Lees ook:

• Wat is de invloed van klimaatverandering op de biodiversiteit in België?
• Wat doet de klimaatverandering met onze Belgische kust?

Geconsulteerde wetenschappelijke artikelen: 

• Michel Terlinden, « Changement climatique, quel impact sur la forêt ? » Revue Silva Belgica, 118-2/2011.
• De Frenne et al., « Klimaatverandering en Belgische bossen», Natuur.focus September 2014, Jaargang 13, Nummer 3.