Herten bevolken de meeste bossen in België. Als je geluk hebt om ze in juli tegen te komen, zul je zien dat hun gewei bedekt is met een pluizige laag: dat is de bast. Maar wat is dat precies, een hert in de bast? Waar dient deze fluwelen laag voor en hoe fotografeer je dat? De Belgische natuurfotograaf Michel d'Oultremont legt het ons uit! 

DEZE TEKST WORD JE AANGEBODEN IN SAMENWERKING MET MICHEL D’OULTREMONT – VOORTAAN HELPEN WE JE ELKE MAAND EEN ANDER DIER TE OBSERVEREN IN BELGIË TERWIJL JE DOOR DE NATUUR WANDELT. AAN DE HAND VAN DE SCHERPE BLIK VAN DE JONGE BELGISCHE DIERENFOTOGRAAF MICHEL D’OULTREMONT, DIE MEERMAALS INTERNATIONAAL BEKROOND WERD, LATEN WE JOU DE ONGELOOFLIJKE DIVERSITEIT EN SCHOONHEID BEWONDEREN DIE ONS OMRINGT.

Over het algemeen is het vooral in september dat herten in de media komen: dan is het de periode van het burlen, een spektakel dat aan populariteit wint. "Maar doorheen het jaar is het leven van het hert ook boeiend! Het is alleen minder bekend, omdat het moeilijker te observeren is“, merkt Michel d’Oultremont op. 

Michel d'Oultremont vindt herten in de maand juli het interessantst. Ze zijn dan op het hoogtepunt van hun bastperiode. Maar wat betekent dat precies? We lichten het toe aan de hand van zes verrassende feiten. 

Tussen maart en juli is het hert zogenaamd “in de bast”

Elk jaar aan het einde van de winter worden de hertengeweien afgeworpen. Daarna moet het hert in één seizoen zijn volledige gewei opnieuw laten groeien. Dat kan, afhankelijk van de leeftijd van het dier, tussen 90 en 140 dagen duren. Het nieuwe gewei zal bovendien sterker en groter zijn dan dat van het voorgaande jaar. 

Tijdens deze heraangroei wordt het gewei gevoed met bloed en bedekt een dunne laag huid. Deze pluizige laag wordt de bast genoemd. 

Tot de zomer versnelt de groei van het gewei steeds meer... Om dan, eind juli, helemaal te stoppen. “Met een ongelooflijk hormonaal spel stopt ook de bloeddoorstroming van het gewei. De huid die het gewei bedekt sterft af, en het hert zal zijn gewei beginnen vegen om van deze basthuid af te komen.” 

Er zijn weinig natuurlijke structuren die zo snel groeien als hertengeweien

De natuurlijke groei van een hertengewei is indrukwekkend.

“Herten in de bast zijn fascinerend. Het is een beetje een geheimzinnig fenomeen, er zijn weinig beelden van en we weten niet precies hoe het in zijn werk gaat. En de groei van het gewei gaat ongelooflijk snel: op het hoogtepunt van de bastperiode groeit het gewei meer dan twee centimeter per dag! Het is alsof in één seizoen een arm opnieuw aangroeit..."

Michel d'Oultremont

Gevoelig tijdens de volledige bastperiode

Het gewei van herten is gevoelig tijdens de groei- en bastperiode, omdat het bedekt is met huid. Pas als deze huid afsterft, verdwijnt die gevoeligheid. En het is daarom pas op dat moment dat het hert zijn gewei als verdedigingswapen kan gaan gebruiken… Wat goed is, aangezien dat moment samenvalt met de periode van het burlen, aan het begin van de herfst.

Hertengeweien zijn eigenlijk … bot

Een hertengewei is oorspronkelijk nogal witachtig, omdat het een botstructuur is. Maar het krijgt een donkerdere kleur omdat het langs bomen en takken wordt afgeschuurd. “De kleur van het gewei varieert naargelang de boom waartegen de herten hun gewei hebben geschuurd om van de bast af te komen. Als het gewei bijvoorbeeld bijna zwart is, is het wellicht tegen sparren geschuurd.” 

Het is moeilijk om een ​​hert in de bast te observeren

Tijdens de bastperiode zijn herten erg gevoelig aan hun gewei, omdat het bedekt is met zenuwen. De herten kunnen hun gewei dus niet gebruiken om zichzelf te verdedigen; daarvoor zullen ze moeten wachten tot september, wanneer hun gewei niet meer zal zijn dan gevoelloos bot. 

Wanneer een hert in de bast is, maken zijn hormoonspiegels hem angstiger, vooral tegenover mensen. Het hert leeft ook meer ‘s nachts en blijft in beperkte gebieden waar het weet dat het niet gestoord wordt. 

Dit alles maakt het moeilijk om herten in deze periode te observeren. “Er zijn veel herten in België, maar ze kunnen heel discreet zijn als ze in de bast zijn. Er zijn jaren dat ik er geen zie, terwijl ik dagenlang op de uitkijk sta. Je moet bijzonder geduldig zijn, maar ook discreet. Want als je er een ziet en het ziet jou, dan zal het naar een ander gebied trekken en dan zie je het dier nooit meer terug. Aan de andere kant, als je het geluk hebt om ze te vinden, dan zie je meteen een roedel van 20 herten om je heen... En dat is magisch.” 

Herten moeten tijdens de bastperiode in roedels leven

Tijdens de bastperiode leven herten in roedels: je kan soms 20 tot 30 dieren bij elkaar zien. Maar vlak daarna veranderen de behoeften: tijdens het burlen, in september en oktober, gaat iedereen uit elkaar... Om daarna in november of december weer als familie bijeen te komen, en dit, tot hun scheiding het volgende jaar, rond half augustus. 

“Het is eigenlijk grappig: ze eindigen meestal als oude maatjes. Behalve tijdens het burlen, want dan geven ze elkaar ervan langs. Dit komt omdat hun hormoonspiegels stijgen.  Ze moeten dan alleen zijn en zien de andere als de slechterik.” 

De foto: hert in de bast, tegenlicht

“Dit is een foto die ik heel vroeg in de ochtend heb gemaakt. Een grote groep herten, die ik al een tijdje volgde, kwam later dan normaal terug, dus er was net genoeg licht om deze foto met tegenlicht te maken. Ik had hem al heel lang in gedachten, dus ik was heel blij dat ik erin geslaagd ben. 

Dit jaar ben ik begonnen met het opsporen van herten in de bast. Ik hoop dat ik de kans krijg om ze nog een keer te fotograferen.” 

MICHEL D'OULTREMONT, DIERENFOTOGRAAF
DE WAALS-BRABANTSE DIERENFOTOGRAAF MICHEL D’OULTREMONT HEEFT EEN ZWAK VOOR WILDE DIEREN. AL VAN KLEINSAF AAN MAAKT HIJ FOTO’S VAN WILDE DIEREN, ZONDER ZE BIJ TE WERKEN. ZIJN WERK IS VERSCHENEN IN DE MEEST PRESTIGIEUZE DIERENMAGAZINES EN WERD INTERNATIONAAL BEKROOND MET ONDER MEER DE ‘RISING STAR AWARD’ VAN DE WILDLIFE PHOTOGRAPHER OF THE YEAR AWARDS, DIE HIJ TWEEMAAL IN DE WACHT WIST TE SLEPEN. VOORTAAN WERKT HIJ SAMEN MET WWF OM DE STERREN VAN ONS WILDLEVEN TE ONTDEKKEN EN OM IEDEREEN AAN TE MOEDIGEN DEZE KWETSBARE EN PRACHTIGE NATUUR TE BESCHERMEN DIE ONS OMRINGT.

Tot 30 september 2022 nodigt Michel d'Oultremont u uit voor "Silly Silence". Langs het pad dat het bos doorkruist, hangen foto's in groot formaat in de bomen, trillend in de wind. Twintig foto's van wilde dieren uit onze streken of van ver weg kleden het gebladerte en verrassen de bezoeker… Meer info op de website van Silly.