De vos mag dan alomtegenwoordig zijn in ons land en in kinderverhalen, we weten weinig over hem. In juni zijn vossen actief op zoek naar voedsel voor hun jongen. Dit is het ideale moment om deze charmante roofdieren te observeren. Dankzij het scherpe oog van natuurfotograaf Michel d'Oultremont, leer je de fabels van de feiten onderscheiden.

DEZE TEKST WORD JE AANGEBODEN IN SAMENWERKING MET MICHEL D’OULTREMONT – VOORTAAN HELPEN WE JE ELKE MAAND EEN ANDER DIER TE OBSERVEREN IN BELGIË TERWIJL JE DOOR DE NATUUR WANDELT. AAN DE HAND VAN DE SCHERPE BLIK VAN DE JONGE BELGISCHE DIERENFOTOGRAAF MICHEL D’OULTREMONT, DIE MEERMAALS INTERNATIONAAL BEKROOND WERD, LATEN WE JOU DE ONGELOOFLIJKE DIVERSITEIT EN SCHOONHEID BEWONDEREN DIE ONS OMRINGT.

Of je nu voor of tegen bent, de vos laat niemand onverschillig. Michel d'Oultremont heeft een oprechte liefde voor deze kleine carnivoor. "Ik geniet echt van het fotograferen van de vos. Het is niet alleen mooi, het heeft ook iets heel ontroerends. Je kunt voelen dat het een denkend dier is, zoals alle roofdieren. Het heeft een opvallend uiterlijk, zo levendig.”  

Michel is lang niet de enige kunstenaar die verliefd is geworden op deze mooie rode vacht: grote werken zoals 'De kleine prins' (Antoine de Saint-Exupéry), het epos 'van Reinaart de vos' en de films van Walt Disney hebben de vos allemaal een prominente plaats gegeven. Maar wie kent de vos echt?

Maar eerst de basis: hoe herken je een vos?

Met een lengte van ongeveer 80 cm en een hoogte van ongeveer 50 cm is de vos enigszins vergelijkbaar met een middelgrote hond.

Er bestaan ook witte of zwarte vossen, maar over het algemeen is het de rode kleur die de carnivoor kenmerkt. "In de zomer kan zijn pels bruin of zelfs grijs worden op zijn voorste plastron. Het is in de winter, met zijn dikke vacht, dat hij het elegantst is: helemaal rood, met een wit slabbetje," legt Michel d'Oultremont uit.

Net als honden, ruien ze twee keer per jaar. Hun haar valt uit en groeit voor en na de winter weer aan.

Waar leeft de vos in België?

De vos (Vulpes vulpes) is het meest voorkomende landroofdier in België, zowel in het noorden als in het zuiden. En hij voelt zich thuis in verschillende landschappen: landbouw-, kust-, bos- en stadslandschappen. Hij leeft in een hol waarin de vossenjongen ongeveer zes maanden blijven tot ze zelfstandig zijn.

"De vos is ook in Brussel te vinden: hij heeft begrepen dat daar niet op hem wordt gejaagd en dat er veel voedsel te vinden is, vooral in de vuilnisbakken.”

Wat eet de vos, en waarom valt hij kippen aan?

De vos is een carnivoor die alles eet: in het wild eet hij kleine zoogdieren, zoals muizen, konijnen en hazen, maar ook vogels en insecten.

Het is ook heel opportunistisch dier. In steden en dorpen kiest de vos voor de gemakkelijkste weg: hij eet de resten van vuilnisbakken... Of tamme kippen die slecht opgesloten zitten in hun kippenhok. Een gewoonte die hem een slechte reputatie heeft bezorgd.

Maar wie kan het hem kwalijk nemen dat hij zichzelf helpt waar het gemakkelijk is?

Het is normaal dat hij kippen wil eten die niet goed beschermd zijn. Het staat daar, voor zijn neus, toegankelijk... Het is alsof je een schaal snoepjes voor een klein kind zet, en achteraf verbaasd bent dat hij het heeft opgegeten.

Michel d'Oultremont

Wat is het beste moment om de vos in België te zien?

“Er zijn twee ideale momenten om vossen te observeren: in februari, wanneer de vossen in bronst zijn en alleen maar denken aan het krijgen van nakomelingen, en in de zomer, wanneer de vossen alleen maar denken aan het voeden van hun jongen", legt de fotograaf uit.

Begin juni is een ideale tijd om de vossenjongen te observeren. Dit komt omdat de nesten eind maart of begin april geboren worden. Tegen juni zijn de welpen al volwassen. Ze zogen niet meer, ze eten prooi die door hun moeder is meegebracht.

"De vossenjongen beginnen rond het hol te dwalen. Ze komen elke twee tot drie uur naar buiten. Dit is het moment waarop we interacties tussen de welpen onderling, of tussen de welpen en hun moeder, kunnen waarnemen.

De jongen zijn ook zorgelozer: ze hebben nog niet geleerd bang te zijn voor mensen, dus zijn ze gemakkelijk te fotograferen.”

Je kan de volwassen vossen het beste in de vroege ochtend of bij het vallen van de avond observeren. "In ons land is de vos een semi-nachtdier, maar dit is niet helemaal natuurlijk. Hij heeft zich aangepast aan de mensen in België. Hij heeft ook geelrd om op de hoede te zijn. In Canada bijvoorbeeld, waar mensen hen niet lastig vallen, zijn vossen overdag actief.”

Waar heb je de meeste kans om de vos in België te zien?

In juni worden de velden gemaaid. "De knaagdieren die hun gangen in het hooi hadden gegraven, worden plotseling blootgesteld. De velden zijn dan net open koelkasten voor roofdieren zoals vossen: ze hoeven zichzelf maar te helpen."

Bovendien neemt de vos in deze tijd van het jaar meer risico's, want in juni heeft de jonge moeder maar één doel: genoeg voedsel voor haar jongen terugbrengen.  Dit is het moment om je kippen te beschermen. En om de camera te pakken.

"Als je voor een vers gemaaid veld zit, kun je de vos gemakkelijk zien, het is bijna gegarandeerd. Ik ga vaak liggen en bedek mezelf met hooi. Als ik zo gecamoufleerd ben, denkt de vos dat ik een baal hooi ben, en is hij niet achterdochtig. Dan kan hij heel dichtbij komen", merkt de fotograaf op.

Is de vos een plaag of een nuttig dier?

Vossen hebben vaak een slechte reputatie omdat ze ziektes met zich mee zouden brengen, zich razendsnel voortplanten en vaak worden gezien als professionele kippenmoordenaars. "In feite is de vos uiterst nuttig voor zijn omgeving. Als roofdier draagt hij bij tot het evenwicht van het ecosysteem.” benadrukt Michel d'Oultremont.

De vos is ook de beste bondgenoot van de boeren, maar daar wordt te weinig over gesproken. In een jaar tijd helpt hij de velden door wel 3.000 knaagdieren op te eten. Geen enkel natuurlijk bestrijdingsmiddel kan daaraan tippen!

Michel d'Oultremont

Het is ook belangrijk om te weten dat vossen zelfregulerende dieren zijn. "Als ze met rust gelaten worden, kan er geen overbevolking van vossen zijn. Afhankelijk van het voedsel en de beschikbare ruimte zullen ze meer of minder jongen krijgen, maar het zullen er nooit te veel zijn."

Het doden van vossen verstoort alleen gevestigde territoria. Door bijvoorbeeld een vos met jongen dood te schieten, zullen anderen zich in zijn territorium kunnen vestigen, waardoor de soort onnodig zal woekeren.

"In Zwitserland, bijvoorbeeld, is de vossenjacht verboden. Maar ze zijn niet overbevolkt. Wat wij "regulering" van de vossenpopulatie noemen, is onzin. Het is een manier om je geweten te sussen om het dier af te schieten. De vossenjacht is een passie en niets anders. Dat moeten we accepteren.”

De foto: Vos op jacht, door Michel d’Oultremont

"Het was bij dageraad, ik was gecamoufleerd aan de rand van een veld dat net was gemaaid. Haar vacht is nat van de ochtenddauw en ze kijkt mij van voren aan, want het was nog in de tijd dat ik een camera had die een klikkend geluid maakte, en dit kleine geluidje intrigeerde haar. Ze kwam dichterbij, zonder bang te zijn. En toen ging ze verder met jagen. Ze ving zes woelmuizen en vertrok met haar buit om ze naar haar jongen te brengen."

MICHEL D'OULTREMONT, DIERENFOTOGRAAF
DE WAALS-BRABANTSE DIERENFOTOGRAAF MICHEL D’OULTREMONT HEEFT EEN ZWAK VOOR WILDE DIEREN. AL VAN KLEINSAF AAN MAAKT HIJ FOTO’S VAN WILDE DIEREN, ZONDER ZE BIJ TE WERKEN. ZIJN WERK IS VERSCHENEN IN DE MEEST PRESTIGIEUZE DIERENMAGAZINES EN WERD INTERNATIONAAL BEKROOND MET ONDER MEER DE ‘RISING STAR AWARD’ VAN DE WILDLIFE PHOTOGRAPHER OF THE YEAR AWARDS, DIE HIJ TWEEMAAL IN DE WACHT WIST TE SLEPEN. VOORTAAN WERKT HIJ SAMEN MET WWF OM DE STERREN VAN ONS WILDLEVEN TE ONTDEKKEN EN OM IEDEREEN AAN TE MOEDIGEN DEZE KWETSBARE EN PRACHTIGE NATUUR TE BESCHERMEN DIE ONS OMRINGT.