Derde en laatste deel van dit reisverslag, op verkenning naar de terreinprojecten van WWF in Cambodja, die gesteund worden door ons Belgisch team. Antoine Lebrun sluit zijn reis af met een bezoek aan de provincie Mondulkiri, waar de ontbossing zegeviert...

Om naar Sen Monourom te gaan, de hoofdstad van de provincie Mondulkiri, moeten we eerst naar het zuidoosten bij de Vietnamese grens, totdat we de stad Snoul bereiken. We rijden nog een aantal kilometer verder voordat we richting het noordoosten gaan. De verharde weg die van Snoul naar Sen gaat was tot een paar jaar geleden een aarden weg. Dat is niet zonder gevolgen gebleven…

Van Kratie naar Sen Monourom

Een paar kilometer na de splitsing bereiken we het ‘Snoul Wildlife Sanctuary’… waarvan enkel de naam aan een beschermd gebied doet denken. Aan de kant van de weg zijn er enkel rubberbomen te zien, zo ver het oog reikt. Dat het natuurgebied tien jaar geleden nog een heel bos was is vandaag moeilijk te geloven. Ik bekijk eens de satellietfoto’s op Google Maps en het resultaat is… aangrijpend. U kunt hier een video of hieronder de foto’s bekijken. 

December 2004. Het beschermde gebied is hier nog goed te zien. De ontbossing stopt aan het begin van het park.

December 2008. We kunnen zien dat de ontbossing zich ontwikkelt langs de weg die het park doorkruist,
vanuit de oostelijke ingang richting Sen Monourom. 

December 2012. De rubberplantages zijn inmiddels in het park geplant,
na vier jaar is de helft van het bos gekapt en getransformeerd in plantages. 

December 2016. De uitbreiding van de plantages gaat door en er blijft weinig over van het oorspronkelijke bos,
misschien maar een kwart.

In minder dan 10 jaar zijn ongeveer 400 km2 verdwenen door de plantages. Om de grootte hiervan te laten zien kan ik u meegeven dat het ’Grote’ Woud van Saint-Hubert in de Ardennen een oppervlakte van 110 km2 heeft. Het is verbijsterend dat dergelijke oppervlakten in zo een korte tijd kunnen verdwijnen, zelfs als het om een beschermd gebied gaat. Het klinkt misschien ontmoedigend, maar het is goed dat we er zijn, om ervoor te zorgen dat het met andere gebieden niet ook zo afloopt. En gelukkig, in de beschermde gebieden waar wij aanwezig zijn is de situatie niet hetzelfde. 

’s Avonds komen we aan in Sen Monourom, de hoofdstad van de provincie Mondulkiri. Sen Monourom doet ons denken aan een stad in de Far West, gelegen op een heuvel en met minder dan 10 000 inwoners. 

De markt van Sen Monourom. 

En het nachtleven… bruisend!

Eastern Plains Landscape

De volgende ochtend vertrekken we naar twee beschermde gebieden waar WWF aanwezig is: Srepok & Phnom Prich Wildlife Sanctuaries (5000 km2), gelegen in het oosten van het ‘Eastern Plains Landscape’. Dit laatste gebied heeft een oppervlakte van 30 000 km2 verspreid over 4 Cambodjaanse provincies, en vormt het grootste nog intacte bos van Zuidoost-Azië. De twee beschermde gebieden waar WWF zich mee bezig houdt bevinden zich in het hart van deze landschappen. De gebieden maken deel uit van de 200 zones ter wereld die voor WWF wat biodiversiteit betreft prioritair zijn. Het is een soort werelderfgoedlijst van de biodiversiteit. De beschermde gebieden Srepok en Phnom Prich hebben een grote diversiteit aan habitats (tropische en droge bossen) en herbergen een groot aantal iconische soorten, waarvan sommigen in uitstervingsgevaar zijn: de Siamese krokodil (Crocodylus siamensis), het Indo-Chinese luipaard (Panthera pardus delacouri), de Aziatische olifant (Elephas maximus), en veel andere soorten. De tijger was tot tien jaar geleden nog aanwezig. Het dier werd in 2007 voor het laatst door een valcamera gefotografeerd. Sindsdien wordt aangenomen dat de tijger in Cambodja is uitgestorven. Een van de projecten van WWF is om het dier te herintroduceren in het Srepokreservaat in 2022! 

De bamboegemeenschap

We beginnen de dag vandaag, zondag 15 oktober, met een ontmoeting met de inheemse bevolking die aan de rand van de beschermde zone leeft. Vergelijkbaar met wat we hebben gezien bij de Mekong, is de lokale bevolking onmisbaar voor het behoud van de natuur. Zij kunnen een bijdrage leveren door betrokken te zijn, door ondersteund te worden in de economische ontwikkeling en door het aanwerven van dorpelingen om met de rangers te patrouilleren, etc. De gemeenschap die wij hier bezoeken baten bamboeplantages uit om er vervolgens wierookstokjes van te maken.

We komen aan in het dorp met een houtvlot… We kunnen ook gaan zwemmen,
met alle risico’s en moeilijkheden van dien. 

De productie van wierookstokjes.

Naast de werkplaats is er ook een beschutting om te rusten, te eten en voor de kinderen te zorgen. 

Wilde druiven in het bamboebos. 

Een bamboekapper. 

Het team WWF Eastern Plains Landscape, en enkele genodigden. 

Ranger, een onmogelijke opdracht…

Als we de situatie van de beschermde gebieden Srepok en Phnom Prich vergelijken met de situatie van Snoul, dat in tien jaar haast verdwenen is, dan zien we dat de beschermde gebieden zich ongeveer in dezelfde situatie bevinden als Snoul in 2008. Het verharden van de weg twee jaar geleden zorgt er vandaag voor dat men sneller en ook elk seizoen Sen Monourom kan bereiken (6 uur in plaats van 2 dagen vanaf Phnom Penh, zowel in het droge als in het regenseizoen). Het is dus van belang dat we de twee bedreigingen voor de beschermde gebieden bestrijden: het gebruik van het gebied voor economische doeleinden (plantages, mijnen) en de stroperij (verdwijnen van de fauna en illegale houtkap). De dreiging van stroperij is onmiddellijk zichtbaar wanneer we de rangerbasis bezoeken. 

De rangers geven ons een ceremoniële ontvangst wanneer wij bij hun basis aankomen.

Het materiaal dat in beslag genomen werd spreekt voor zich. Hier zijn vallen te zien die stropers gebruiken in het bos.
7000 zijn er afgelopen jaar gevonden, en in 7% van de gevallen werden dieren gevangen in deze vallen… van kleine zoogdieren tot olifanten en luipaarden. Men jaagt op de dieren voor hun vlees of voor de commerciële waarde. Omdat het park ook een grens met Vietnam deelt is er sprake van een dubbele dreiging, van zowel stropers uit Cambodja als uit Vietnam. Dat de stropers van twee landen komen maakt het moeilijker voor de rangers,
die natuurlijk niet het recht hebben om de grens over te steken. Voor de stropers bestaat er echter geen grens. 

In het midden van het beschermde gebied is zelfs een graafmachine is in beslag genomen…
Eromheen ligt de grote hoeveelheid hout die we in beslag genomen hebben. 

De artisanale wapens lijken op speelgoed, maar ze kunnen kleine zoogdieren en vogels doden. 

Motoren met kettingen om de wielen zodat men tijdens elk seizoen in het bos kan komen…
en natuurlijk ook om makkelijker aan de rangers te ontsnappen.

In de twee beschermde gebieden waar we actief zijn is de verdwijning van fauna helaas volop op gang. De tellingen van de afgelopen jaren tonen een daling van het aantal dieren – de voorbode van de complete en definitieve verdwijning ervan. In ons achterhoofd onthouden we wat het Living Planet Report (zie hierover mijn post) hierover zegt. De redenen waarom het niet lukt zijn duidelijk, de overheid heeft niet de middelen – of de wil – om de onschendbaarheid van het natuurgebied te verzekeren. De internationale norm voorziet bijvoorbeeld 6 rangers voor een gebied van 100 km2, het park beschikt over één enkele ranger per 200 km2… Er is dus zelfs geen één ranger per oppervlakte van het ’Grote’ Woud van Saint-Hubert. De rangers hebben aan alles een tekort (communicatiemiddelen, transport, opleiding, etc.) en de overheid voorziet hen in bijna niets… De enige auto waar het park over beschikt is die van WWF…

WWF investeert zoveel mogelijk, maar het is helaas niet genoeg om het bloeden te stelpen. Behalve in het park zelf zijn we op talloze terreinen actief: we monitoren (we tellen regelmatig de soorten), we lobbyen om de overheden te overtuigen om geen vergunningen te verstrekken voor beschermde gebieden, en ten slotte financieren we experts die met ontwikkelingsplannen voor de regio komen… Dat laatste is misschien niet vanzelfsprekend, maar het is beter als wij zelf met plannen komen dan dat een bos- of mijnbouwbedrijf het doet.

Het lijkt een berg werk, en daarbij hebben wij de grootte van Klein Duimpje… In dit opzicht hebben de rangers werkelijk een ‘onmogelijke opdracht’, maar ondanks alles voelen we dat de mensen gepassioneerd zijn door hun werk. Ze zijn zich ervan bewust dat we misschien niet alles kunnen beschermen, maar staan klaar om te vechten voor dat nog wat beschermd kan worden. Hoedje af! 

Het is goed te zien dat de rangers trots zijn op hun werk. 

En hier dan de eerste vrouwelijke ranger van Cambodja!

Wanneer men merkte dat er een vrouwelijke ranger was,
wilden een aantal rangers van andere posten ook een vrouw in hun team, voor in de keuken…
Hum : / Er is hier nog veel werk…

Hier zien we een vrouwelijke ranger van de inheemse gemeenschap,
wat aantoont dat de gemeenschappen ook een rol spelen in het natuurbehoudswerk.

Toch zijn er ook redenen tot optimisme. De reden van mijn bezoek was vooral om meer te weten te komen over het project voor de herintroductie van de tijger, dat berust op een drastische verhoging van het budget. Zo kan ervoor gezorgd worden dat er genoeg rangers aangenomen worden, ze de nodige uitrusting en middelen krijgen, en de beschermde zone zo goed mogelijk hersteld wordt. De herintroductie van de tijger is waarschijnlijk de enige optie die ervoor zal zorgen dat de bossen van het ’Eastern Plains Landscape’ behouden kunnen worden. Ons team daar heeft goede hoop dat de financiering afgerond zal zijn in de loop van de komende weken. Zeker is dat we met dat bedrag gedurende een aantal jaar veel mogelijkheden zullen hebben om deze schat aan biodiversiteit te redden. En ten slotte heeft de eerste minister van Cambodja publieke steun gegeven aan dit project, steun die noodzakelijk was voor het slagen van het hele project! 

De witschouderibis

Wie kent de witschouderibis? Eerlijk gezegd kende ik het dier niet, tot daar twee weken geleden verandering in kwam. We kennen allemaal de ‘paraplusoorten’ zoals de tijger. Door dit dier te beschermen houden we ook het ecosysteem in stand waarin het leeft, en dus ook een aantal dieren die in de habitat van de tijger voorkomen. De onbekendere soorten zijn niet minder mooi of interessant. Ze zijn misschien discreter, minder talrijk, of net sierlijker zoals de witschouderibis die ik aan het einde van de dag ging bekijken. 

De witschouderibis (Pseudibis davisoni) is een soort die ernstig met uitsterven wordt bedreigd. Alles samen zijn er nog 300 individuen verdeeld over drie populaties: een op Kalimantan in Indonesië, een in Vietnam en een in Cambodja. Het is een mooie ibis van ongeveer 80 cm groot, met een donker vederdek en een witachtige hals. Aan het einde van de dag verzamelen de ibissen zich in kleine groepjes om de nacht door te brengen in een boom. Terwijl ze de rijstvelden naderen slaken zij kreten om samen te komen (hier te beluisteren). 

De rijstvelden waar de ibissen de nacht doorbrengen.

Wachten…

Die avond hebben wij 5 individuen kunnen observeren die de nacht doorbrachten in een boom in het midden van de rijstvelden. We observeren 2% van de witschouderibispopulatie in één enkele boom… Kunnen we de broosheid van de biodiversiteit nog beter weergeven? Met een oosters schimmenspel misschien?

Als je goed zoekt zou je 4 ibissen kunnen zien, waarvan er drie bewegen.
Als we naar de mens kijken betekent 2% 140 miljoen individuen, wat een boom niet kan houden…

Slaapwel : )