Gezondheid van mens en dier: een urgente en gemeenschappelijke strijd

Gezondheid van mens en dier: een urgente en gemeenschappelijke strijd

Vandaag, 6 juli, zou voor velen van ons onopgemerkt voorbijgaan, maar niet meer in 2020, want het is Wereld Zoönose Dag. De afgelopen maanden is de wereld door elkaar geschud door de COVID-19-pandemie, veroorzaakt door een virus met een vermeende zoönotische oorsprong in hoefijzervleermuizen. We hebben de frequentie en het aantal van dergelijke infectieziekten door de jaren heen dramatisch zien toenemen met steeds grotere bedreigingen voor onze gezondheid, economie en veiligheid als gevolg. Naast bekende voorbeelden zoals Ebola en SARS, is COVID-19 het recentste voorbeeld van de vernietigende gevolgen die dergelijke opkomende ziekten kunnen hebben. Tussen december 2019 en juni 2020 besmette COVID-19 meer dan tien miljoen mensen wereldwijd en veroorzaakte het meer dan 510.000 doden in meer dan 200 landen, dit is meer dan driemaal het aantal mensen dat jaarlijks wordt gedood door gewapend conflicten en terrorisme. De economische impact wordt geschat op tussen 2,1 en 7,8 biljoen euro aan verloren productie.

 

Onderzoek toont aan dat de belangrijkste drijfveren voor deze alarmerende trend te wijten zijn aan onze destructieve omgang met de natuur. Ten eerste is de handel in en de consumptie van wilde dieren, met name van soorten met een hoog risico op het herbergen van virulente ziekteverwekkers, een grote zorg. Wereldwijd groeit de vraag naar wildvlees als eiwitbron of culinaire delicatesse. Ten tweede, resulteert de manier waarop we momenteel voedsel produceren en natuurlijke hulpbronnen consumeren, o.a. in niet-duurzame houtkap, ontbossing en intensieve veehouderij. De oppervlakte land voor voedselproductie neemt snel toe om een groeiende bevolking te voeden (voornamelijk voor rundsteelt, soja en palmolie). Zo is sinds 1990 178 miljoen hectare bos gekapt. Deze belangrijke drijfveren vergroten het contact aanzienlijk - en daarmee ook de ’spill-over’ risico's - tussen mensen, hun vee en wilde dieren, die mogelijk gevaarlijke pathogenen met zich meedragen. Een toenemende globalisering brengt deze risico’s tot in alle hoeken van de wereld. Zolang deze kernoorzaken niet voldoende worden aangepakt, blijft de volksgezondheid in gevaar.

België kan een rol spelen bij het beperken van gezondheidsrisico's door zijn toenemende voetafdruk te verminderen en de illegale handel in en consumptie van wilde diersoorten aan te pakken. Een recente studie, uitgevoerd in opdracht van de Federale Overheidsdienst Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu, schatte dat 4,6 ton wildvlees, inclusief van bedreigde en beschermde soorten, elke maand ons land binnenkomt via de luchthaven van Zaventem in de bagage van passagiers. Een gerelateerde studie vond sporen van mogelijk schadelijke zoönotische bacteriën en het Afrikaanse varkenspestvirus in in beslag genomen vlees. Deze pilotresultaten bevestigen dat import van (wild)vlees een risico kan vormen voor de gezondheid van mens en dier en kan bijdragen aan het voeden van potentiële risicomarkten in de landen van herkomst met een negatieve impact op de biodiversiteit. We mogen niet vergeten dat de Europese wetgeving al het vlees dat uit niet-EU landen wordt ingevoerd, verbiedt als de juiste certificaten ontbreken.

Documentaires van VRT en RTBF in het najaar van 2018 en aanbevelingen van deskundigen die zijn uitgebracht na de conferentie ‘One World One Health’ in december 2019 hebben de debatten op politiek en maatschappelijk niveau over deze kwesties aangewakkerd. Deze debatten leidden echter tot nu toe nog niet tot een toename van acties met een duidelijk effect op het terrein om de invoer van illegaal wildvlees te stoppen. Daarom roepen wij de regeringen, en met name de ministers die verantwoordelijk zijn voor volksgezondheid, voedselveiligheid, douane en milieu, op om hun engagement te tonen voor meer controles en ontradende sancties, om de illegale handel in wildvlees te stoppen, samen met een grotere bewustmaking van consumenten; dit alles in nauwe samenwerking met de luchthaven en luchtvaartmaatschappijen van zodra de vluchten weer volledig worden hervat.

We moeten alle oorzaken voor de toename van zoönoses aanpakken door het nauwe verband tussen onze gezondheid en de natuur te erkennen. De COVID-crisis toont de noodzaak en de kracht van samenwerking tussen de overheid en niet-gouvernementele actoren voor echte verandering; laten we blijven samenwerken voor onze gezondheid, voor de natuur, voor ons, op Wereld Zoonosis Day.

39 experten ondertekenden deze tekst

Prof. Dr. Kevin Ariën (Instituut voor Tropische Geneeskunde Antwerpen ), Prof. Dr. Dries Bonte (Universiteit Gent), Dr. Anne-Lise Chaber (Universiteit van Adelaide), Steffi Dekegel (Koninklijke Maatschappij voor Dierkunde Antwerpen), Prof. Dr. Jeroen Dewulf (Universiteit Gent), Dr. Lucette Flandroy (gepensioneerd van Federale Overheidsdienst Volksgezondheid, Veiligheid van Voedselketen en Leefmilieu), Prof. Dr. Marius Gilbert (Université Libre de Bruxelles), Dr. Anne Laudisoit (EcoHealth Alliance), Antoine Lebrun (WWF België), Prof. Dr. Herwig Leirs (Universiteit van Antwerpen), Prof. Dr. Luc Lens (Universiteit Gent), Prof. Dr. An Martel (Universiteit Gent), Dr. Mutien Garigliany (Universiteit van Luik), Dr. Sophie Gombeer (Koninklijk Instituut voor Natuurwetenschappen), Dr. Sophie Gryseels (KU Leuven), Prof. Dr. Hajaniaina Ratsimbazafy (Vrije Universiteit Brussel & Université Libre de Bruxelles), Tom Hellebuyck (Universiteit Gent), Elke Hellinx (KU Leuven), Dr. Jean Hugé (Vrije Universiteit Brussel, Universiteit van Hasselt & Open Universiteit van Nederland), Dr. Luc Janssens de Bisthoven (Koninklijk Instituut voor Natuurwetenschappen, CEBioS), Prof. Dr. Piet Maes (KU Leuven), Prof. Dr. Erik Matthysen (Universiteit van Antwerpen), Kenny Meganck (Koninklijk Museum voor Midden-Afrika), Prof. Dr. Patrick Meyfroidt (UC Louvain), Prof. Dr. Frank Pasmans (Universiteit Gent), Dr. Véronique Renault (Universiteit van Liège), Dr. Sophie Roelandt (onafhankelijk), Dr. Lieze Rouffaer (Universiteit Gent), Dr. Sofie Ruysschaert (WWF België), Prof. Dr. Claude Saegerman (Universiteit van Liège), Dr. Frederik Van de Perre (Universiteit van Antwerpen), Prof. Dr. Steven Van Gucht (Sciensano), Prof. Dr. Maarten Vanhove (Universiteit Hasselt), Prof. Dr. Sophie Vanwambeke (UC Louvain), Dr. Elin Verbrugghe (Universiteit Gent), Dr. Erik Verheyen (Koninklijk Instituut voor Natuurwetenschappen & Universiteit van Antwerpen ), Dr. Muriel Vervaeke (Agentschap voor Natuur en Bos Vlaanderen), Dr. Jacob Willie (Koninklijke Maatschappij voor Dierkunde Antwerpen); Dr. Jella Wauters (Universiteit Gent & Leibniz Institute for Zoo and Wildlife Research)