Het IPCC-rapport onderlijnde recent nog maar eens de alarmerende verslechtering van het klimaat en de risico's voor onze planeet. Achter de opdoemende beelden van een onontkoombare zeespiegelstijging en andere klimaatrampspoed schuilt echter een minstens even groot probleem dat vooralsnog veel te weinig aandacht krijgt. De nieuwste uitgave van het Living Planet Report van WWF legt de vinger op de wonde: de biodiversiteit op onze planeet verdwijnt aan een pijlsnel tempo. Tussen 1970 en 2014 verloren we 60% van de populaties van zoogdieren, vogels, reptielen, vissen en amfibieën op aarde. En dat is slechts een gemiddelde. Soorten die leven in zoetwatergebieden zoals rivieren, meren of moerassen doen het een pak slechter dan gemiddeld. De mondiale achteruitgang bedraagt hier 83%. In de tropen gaat het om niet minder dan 89%... Daar zijn iconische soorten bij zoals de olifant (62% minder in 10 jaar tijd), giraffe (daling van 40% sinds 1980) en tijger (95% minder dan 100 jaar geleden) Laten we deze cijfers even tot ons doordringen. Aan dit tempo zijn we twee derde van deze populaties kwijt in 2020. 

Sinds zijn verschijning op aarde 300.000 jaar geleden, is Homo Sapiens geleidelijk de dominante soort geworden en groeide onze impact geleidelijk. De laatste vijftig jaar zien we echter een exponentiële groei, niet alleen van de bevolking, maar ook van de economische groei, energieconsumptie, watergebruik, transport, gebruik van meststoffen, visvangst en ga zo maar door. Met als gevolg overexploitatie van natuurlijke bronnen, degradatie en vernietiging van natuurgebieden, klimaatverandering, vervuiling, invasieve soorten, enz. Vandaag is de wetenschappelijke wereld het eens dat er zich een zesde massa-extinctie ontrolt voor onze ogen. Tot zover niets nieuws?

Deze vaststellingen waren tot voor kort vooral verontrustend voor naturalisten en biologen. Ze zouden ons echter állemaal zorgen moeten baren. Want het is de toekomst van ons, de mens, die hier op het spel staat. Alles wat wij produceren en consumeren, is afkomstig van grondstoffen uit de natuur; ons functioneren steunt op de vele diensten die de natuur ons levert zoals het voorzien van zuiver water en propere lucht. Dus het is heel simpel: zonder natuur is overleven op termijn niet mogelijk. Diersoorten zijn de voornaamste indicator voor de gezondheid van natuurgebieden waarin ze leven. Het beschermen van deze natuurgebieden is een eerste vereiste om de aarde in een levensvatbare staat te houden. En, totdat het tegendeel is bewezen, is de aarde de enige bewoonbare planeet in ons zonnestelsel.

Het goede nieuws is dat we niet alleen ons overleven veiligstellen, maar bovendien onschatbare winst boeken voor de samenleving wanneer we natuurbescherming ernstig nemen en investeren in herstel.

Gezonde ecosystemen zorgen voor zuurstof, luchtzuivering en koolstofopslag. De verwoesting van de bossen van Borneo en Sumatra geeft een treffend voorbeeld van hoe onze ontsporende consumptie leidt tot ontzettende hoeveelheden CO2 die in de atmosfeer terecht komen. Indonesië blaast zo jaarlijks 2.500 miljoen ton de lucht in, door zijn natuurlijke bossen om te hakken en veengronden droog te leggen voor palmolieplantages. Massale ontbossing amputeert het vermogen van de aarde om ons de zuurstof te geven die we allemaal nodig hebben.

Gezonde ecosystemen garanderen ons overvloedig voedsel, bestuivingsdiensten die essentieel zijn voor de landbouw, bescherming tegen bodemerosie, enz. Het verhaal van de ineenstorting van de kabeljauwbestanden in Newfoundland, Canada, vormt een opmerkelijk voorbeeld van waartoe een niet-duurzame exploitatie van natuurlijke systemen kan leiden. De enorme overbevissing in de jaren 1960, 70 en 80 maakte dat de vispopulatie haast compleet verdween. Vissen die overbleven verhongerden omdat duizenden tonnen aan kleinere soorten lager in de voedselketen ook uit het water werden gehaald. In 1992 werd het breekpunt bereikt. De soort verdween uit dat deel van de oceaan en met hem een hele visindustrie. Ook in de Noordzee is kabeljauw een eerder zeldzame vis geworden, maar voorlopig nog beschikbaar.

Gezonde ecosystemen leveren ons proper water dankzij hun zuiverende systemen en zorgen voor voldoende buffercapaciteit. De overvloedige regenval in het voorjaar kon op verschillende plaatsen in Vlaanderen door de grote verhardingsgraad onvoldoende insijpelen in de grond en veroorzaakt zo niet alleen materiële schade, maar vooral ook menselijke drama’s door ondergelopen huizen en kelders evenals schade en verliezen van landbouwgewassen. Slechts luttele maanden later voelden sommige sectoren de keerzijde van het verhaal opnieuw in hun portemonnee. Fruitboeren krijgen hun boomgaarden niet meer bevloeid. Net over de grens staat het water in de rivieren op sommige plaatsen zo laag dat de vracht op schepen beperkt moet worden. Als men daarentegen investeert in grote natuurlijke buffersystemen die bovendien ook nog eens als CO2-opslag fungeren, als we talrijke verhardingen open gooien in plaats van meer beton te storten, dan kan de natuur zijn rol spelen, nl water bufferen en de grondwaterreserves aanvullen. Deze drie voorbeelden herinneren ons eraan hoe afhankelijk de mens is van de natuur. De bescherming van de natuur kan precies daarom niet enkel een taak zijn van een paar natuurenthousiastelingen en wetenschappers. Het behoud van de biodiversiteit en een gezond klimaat heeft als heel concreet gevolg dat onze planeet levensvatbaar blijft en dat de omstandigheden worden gewaarborgd die de menselijke soort hebben laten floreren. Dit principe moet een strategische basis vormen van elk overheidsbeleid.

Gelukkig is het nog niet te laat, maar er resten ons nog maar een paar jaar om de trend te keren en een instorting te voorkomen die voor ons allemaal dramatisch zou zijn. We kennen ondertussen allemaal de acties waarmee we onze impact op het milieu kunnen beperken: minder vlees eten, duurzamer en lokaal consumeren, minder energie verbruiken enz. Maar deze individuele gebaren zullen niet voldoende zijn. Wat we vandaag bovenal nodig hebben, is een toezegging van alle politieke partijen dat de strijd tegen de klimaatverandering en de bescherming van de biodiversiteit prioriteiten zijn die politieke programma’s overschrijden. 

Met de komende verkiezingen in mei 2019 nodigt WWF burgers uit om een krachtig signaal naar álle politieke partijen te sturen om het paradigma te veranderen. Omdat we de dag na de verkiezingen twee derde van de populaties van zoogdieren, vogels, reptielen, vissen en amfibieën op aarde verloren zullen hebben. Omdat we vandaag al de effecten van klimaatverandering waarnemen. Dit is het moment voor ons als burger om onze rol op te nemen en met luide en duidelijke stem die verandering te eisen die onze toekomst zal vrijwaren.