De Susa-clan in Rwanda

De Susa-clan in Rwanda

In Rwanda, ten zuidwesten van het Virunga-massief, torent de Karisimbi 4 507 meter boven de zeespiegel uit, de andere vulkanen uit de bergketen dominerend. De weelderige bossen die zijn hellingen bedekken, vormen het leefgebied van een van de oudste groepen berggorilla's die worden bestudeerd: de Susa-clan. WWF-België steunt het ‘International Gorilla Conservation Program’ (IGCP) dat de gezondheid van deze gekende groep mensapen beschermt en nauwlettend opvolgt.

De Susa-clan, gevormd in 1974 en bestudeerd door Dian Fossey, was tot 2009 met 41 individuen de op één na grootste groep berggorilla's ooit. Na een aantal splitsingen telt de clan nu 19 gorilla's: een ‘zilverrug’-mannetje genaamd ‘Impuzamahanga’, acht vrouwtjes, drie jonge mannetjes en zeven jongen. In de clan werd in 2004 een tweeling geboren, ‘Impano’ en ‘Byishimo’ wat respectievelijk ‘geschenk’en ‘geluk’ betekenen.

Een relatieve rust

Deze primaten leven in relatieve rust in hun besloten wereldje midden in het ’Volcanoes National Park’. Maar dit is niet altijd zo geweest. In de jaren tachtig waren er wereldwijd nog slechts 400 berggorilla's. Onder hen de Susa-clan, die stand hield in een regio die werd getroffen door meerdere gewapende conflicten en waar stroperij hoogtij vierde. Volwassen gorilla's waren het slachtoffer van ‘trophy hunting’ en delen van hun lichaam werden gebruikt voor het maken van snuisterijen voor toeristen. De jongen werden gevangen en verkocht op de zwarte markt. In 2002 werden twee vrouwtjes van de Susa-clan die probeerden hun jongen te beschermen, doodgeschoten door stropers. De Susa-clan overleefde deze moeilijke tijden, nauwlettend in de gaten gehouden door de teams op het terrein van het IGCP, WWF en hun partners.

De verschillende splitsingen van de Susa-clan

In de loop der jaren kende de oorspronkelijke Susa-clan een aantal min of meer belangrijke splitsingen. Naarmate er meer jongen geboren werden, groeiden de gelederen van de clan, en werd het handhaven van het evenwicht en de cohesie van de groep door het dominante mannetje steeds moeilijker. In de voorbije jaren is de Susa-clan inderdaad aangegroeid met veel ondergeschikte mannetjes. Wanneer dit gebeurt, beperkt het dominante mannetje de toegang van jongere mannetjes tot de vrouwtjes, en negeert hij hun bijdrage aan de bescherming van de groep. In 2014 verliet het jonge mannetje Igisha – die van Kurira, het toenmalig dominante mannetje geen toegang kreeg tot de vrouwtjes – de clan. 23 andere gorilla's volgden hem. Ondertussen zijn er drie groepen berggorilla's voortgekomen uit de splitsingen van de Susa-clan.

Een sociale dynamiek met voor- en nadelen

Splitsingen van een gorillagroep maakt deel uit van de sociale dynamiek en is gunstig voor de genetische diversiteit en het aanpassingsvermogen van de soort. Bovendien breidt een nieuwe gorillaclan het verspreidingsgebied van de soort uit door op zoek te gaan naar een territorium. Ze kunnen een voorheen ongebruikt deel van het bos claimen, wat gunstig is voor de lokale biodiversiteit. Door zich te verplaatsen en de zaden van de vruchten die hij eet te verspreiden, neemt de gorilla deel aan de regeneratie van het woud. Maar het uiteenvallen van groepen kan ook een bron van spanningen zijn.

De splitsingen leiden soms tot een overlapping van de territoria van verschillende clans, wat het risico op gewelddadige interacties vergroot die kunnen leiden tot verwondingen of de dood van berggorilla's’, legt Elisabeth Nyirakaragire, dierenarts van het Volcanoes National Park, uit.

Daarnaast kunnen splitsingen ook gevolgen hebben voor het beheer van de parken. De toename van het aantal gorillaclans betekent dat er meer speurders, dierenartsen en rangers nodig zijn om ze op te volgen, hun gezondheid te bewaken en ze te beschermen tegen de dreiging van de stroperij.

Worden de berggorilla's bedreigd door de uitbarsting van de Nyiragongo-vulkaan in de Democratische Republiek Congo?

Er komen geen berggorilla's voor op de hellingen van de Nyiragongo-vulkaan. Ze werden dus niet rechtstreeks getroffen door de uitbarsting en worden niet rechtstreeks bedreigd. ‘Aan de andere kant’, zegt Anna Behm Masozera, directeur van het IGCP, ‘kan er wel een onrechtstreekse impact volgen – het kleinschalige ecotoerisme dat langzaam weer op gang komt in het park en de broodnodige inkomsten oplevert, zal worden verstoord. Door de onderbreking van de elektriciteit en de toevoer van proper water in delen van Goma maken we ons ook zorgen over de gezondheidssituatie van de lokale bevolking. Indien er ziekten uitbreken, zouden ze kunnen worden overgedragen op de berggorilla's.

In 2020 werden er 24 berggorilla's geboren. Er is hoop voor hun toekomst, op voorwaarde dat we samen ons uiterste best blijven doen om de soort te beschermen.