In de grasvlakten van Liuwa Plain National Park geeft een familie cheeta's hoop voor de toekomst van de soort: dat de meest bedreigde katachtige van Afrika haar rechtmatige plaats in de savanne terugkrijgt. De biologen van Zambian Carnivore Programme, een partner van WWF, verliezen de grote katachtigen geen seconde uit het oog. 

In het westen van Zambia, aan de grens met Angola, kan je de tweede grootste wildebeestmigratie ter wereld bewonderen. Daar ligt ook het moeilijk bereikbare Liuwa Plain National Park. De uitgestrekte grasvlaktes vangen enorme hoeveelheden regenwater op, en staan volledig blank van december tot april, tot het water afvloeit naar de Zambezirivier. De monotone vlaktes strekken zich uit zover het oog reikt – geen boom te bespeuren. De dieren die ze herbergen, pasten zich dan ook meesterlijk aan aan de open natuur.  

Zebra's en antilopen delen er leefruimte met grote carnivoren zoals leeuwen, wilde honden hyena's, ... En ook cheeta's, deze katachtige verdween in amper 50 jaar uit 13 landen. Die weelderige fauna dolf wel bijna het onderspit: stropers domineerden de vlaktes jarenlang, en in buurland Angola woedde een burgeroorlog. Maar sinds 2003 herstellen de populaties wilde dieren zich er wonderwel.  

Waken over een waardevolle familie 

Liuwa herbergt de tweede grootste cheetapopulatie van Zambia. Van de twintig cheeta's die er leven, dragen er acht een GPS-halsband. Zo kunnen de biologen van onze partner Zambian Carnivore Programme (ZCP) hen op de voet volgen en beschermen. 'Dankzij de info van de GPS-halsbanden weten onze zeven biologen waar ze de cheeta's kunnen vinden. Ze trekken het terrein op om gegevens over de populatie te verzamelen en te controleren of er cheeta's in vallen verstrikt raakten', vertelt Daan Smit (zie foto), onderzoeksleider bij ZCP in Groot-Liuwa. Ook cheeta's die het park verlaten, kunnen ze volgen. 'Zo zagen we dat een vrouwtje de grens met Angola overstak.  

In december 2022 keerde ze terug naar Liuwa, waar ze twee welpjes op de wereld zette – een jongen en een meisje. De cheetapopulatie is zo klein dat elk welpje reden tot vieren is! Dat vrouwtje is nu de enige moeder in het park, voor zover we weten. We houden haar dus nauwlettend in het oog. Onze biologen weten altijd waar ze is, en controleren elke week hoe het met haar gaat. Door over haar te waken, beschermen we ook haar kleintjes.'  

GPS-halsbanden in de strijd tegen strikken

Strikken, geplaatst door hardnekkige stropers die nog steeds actief zijn in de regio, vormen een belangrijke bedreiging voor cheeta's. 'Ze zijn niet bedoeld voor grote katachtigen, wel voor wildebeesten of zebra's. Toch raken heel wat andere soorten erin verstrikt, zowel binnen als buiten het park. Daarom wisselen we gegevens uit met onze partners, zodat zij rangers kunnen sturen naar de plekken waar bedreigde dieren het meest komen.' De dierenartsen van ZCP staan klaar om in te grijpen wanneer ze de melding krijgen dat er een dier in een strik zit. Zelfs het regenseizoen houdt hen niet tegen om levens te redden: 'Soms valt er wel 1.400 mm regen op vier maanden tijd. Dan wisselen we onze voertuigen in voor motorfietsen. Is het water écht te diep, dan gebruiken we ossenwagens!' 

Mooie vooruitzichten 

Met onze cheetafamilie in Liuwa gaat het goed! 'De mamacheeta is ongelooflijk zorgzaam: ze beschermt haar kleintjes tegen leeuwen en leerde ze met engelengeduld jagen. Met resultaat, want nu zien we de kleintjes samen met hun mama op het jachtpad – als gelijken. Ze neemt de kleintjes ook op sleeptouw: samen maken ze uitgebreide tochten om de natuur buiten hun territorium te verkennen. Tijdens die uitstappen ontdekken de welpjes hoe ze moeten reageren op hyena's, leeuwen en zelfs mensen.’ 

Eigenlijk is de tweeling nu oud genoeg om er zonder toezicht op uit te trekken. Maar het zou ons niet verbazen als hun mama toch nog enkele maanden bij hen blijft, om hun jachttechnieken verder aan te scherpen. 'De mama beslist wanneer haar kleintjes klaar zijn om alleen te zijn, niet omgekeerd. Met mama in de buurt leiden de welpjes een luilekkerleven!' Wanneer hun mama hen verlaat, blijven de kleintjes nog enkele maanden samen om elkaar te helpen. Want helemaal volleerd zijn ze nog niet als jagers. Ze zijn een tikkeltje ongeduldig en laten daardoor regelmatig prooien ontsnappen. Uiteindelijk gaat elke cheeta op zoek naar zijn of haar eigen territorium. 'Wanneer ze eropuit gaan, moeten ze goed opletten voor vallen, honden en leeuwen – hun belangrijkste natuurlijke vijand. Wij blijven dus over hen waken, want deze cheeta's vormen misschien wel de basis van een bloeiende populatie hier in Liuwa!'