In het hart van het Țarcugebergte ligt Armeniș. Dat dorpje in de Roemeense Karpaten werkt mee aan een van de meest inspirerende natuurbehoudsprojecten in Europa. Want na 250 jaar afwezigheid leven hier opnieuw bizons. En die geslaagde herintroductie stimuleerde een ware ecologische, sociale en economische heropleving.

In de helft van de 19de eeuw verdwenen de laatste wilde bizons uit Roemenië. Er bleef er niet één over. De afgelopen tien jaar zetten WWF en Rewilding Europe alles op alles om deze grote grazer terug te brengen. Met resultaat: dankzij opeenvolgende herintroducties zwerven er nu meer dan 200 wilde bizons door de Roemeense Karpaten. Dit is een van de grootste succesverhalen voor natuurbehoud in Europa.

Dat het project zo'n triomf is, danken we aan de actieve steun van de lokale gemeenschappen. 'Als we de bizons zonder meer hadden geherintroduceerd, was het project gedoemd tot mislukken. Daarom betrokken we de inwoners, zetten we rangers aan het werk, en zorgden we voor fondsen', vertelt Oana Mondoc. Zij werkt voor WWF in Roemenië en is een van de bezielers van het project.

WeWilder, meer dan natuurbehoud

Zo ontstond WeWilder: een initiatief dat ecotoerisme, ondernemerschap en lokale ontwikkeling samenbrengt. WeWilder omschrijf je het best als een laboratorium voor sociale innovatie.

Het bestaat uit vijf hutjes, gebouwd met lokale materialen. Van hoog op de heuvel bieden ze een panoramisch uitzicht op de met bos bezaaide valleien. In die idyllische omgeving ontdekken bezoekers de natuur via immersieve ervaringen. Met rangers trekken ze eropuit om bizons te spotten, ze kunnen lokale gerechten proeven en creatieve workshops volgen ... De inwoners van Armeniș leiden alles in goede banen. Maar WeWilder is nog veel meer dan dat.

'Ecotoerisme alleen gaat onze problemen niet oplossen’, benadrukt Oana. 'Met WeWilder wilden we tonen dat het mogelijk – en zelfs wenselijk – is om in harmonie te leven met de natuur. Daarom brengen we ondernemers, inwoners en besluitvormers samen om oplossingen te bedenken voor de sociale ongelijkheden en economische moeilijkheden waarmee de regio kampt.'

Plattelandsvlucht tegengaan

Leven in de Roemeense Karpaten gaat gepaard met zware uitdagingen. Daardoor verlaten heel wat jongeren het platteland om hun kansen te wagen in de stad. Plattelandsvlucht brengt het evenwicht van de landelijke gemeenschappen al tientallen jaren in gevaar. En als de tradities en knowhow die de landschappen in stand houden, niet kunnen overgaan op de volgende generaties, zou dat verstrekkende gevolgen kunnen hebben.

WeWilder biedt een alternatief. Dat illustreert het verhaal van Dosia (40 jaar). Vroeger leefde zij enkel van de landbouw. Nu werkt ze ook in de keuken van WeWilder. Met haar ideeën en tradities verrijkt ze de ervaringen van de bezoekers. Tegelijk diversifieert ze haar eigen inkomstenbronnen.

WeWilder is de thuishaven van tal van innovatieve projecten. Ze maken er gevriesdroogde maaltijden met lokale ingrediënten, ge-3D-printe aardewerken kopjes versierd met pootafdrukken van wilde dieren, en zelfs muziek op basis van geluiden uit het bos.

'Hier kan echt alles. Ik kreeg net nog een telefoontje van een boer die te veel frambozen heeft. Hij weet dat hij daarmee bij WeWilder terechtkan. Samen zorgen we dat ze goed worden benut.' We kijken verbaasd naar Oana. Ze glimlacht. 'Hier brengen we een droom tot leven. Daarvoor moet je ruimdenkend zijn.’

Natuurlijk evenwicht bewaren: de hooieconomie

Vaak beschouwen we de mens als stoorzender voor de natuur. We mogen niet vergeten dat heel wat mensen net over haar waken. Dat zien we maar al te goed in het bucolische landschap van de Roemeense Karpaten, waar bossen en grasvelden elkaar afwisselen. Want om te zorgen dat die twee ecosystemen naast elkaar kunnen bestaan, moeten de lokale gemeenschappen zich uit de naad werken.

'Mozaïeklandschappen hebben een grote ecologische waarde. Ze huisvesten meer biodiversiteit dan aaneengesloten bossen. Van insecten tot grote dieren: meer soorten vinden er hun gading. En bloeiende, gevarieerde biodiversiteit levert voedzamere gewassen, schoner water en gezondere lucht op. Maar als we onze graslanden niet onderhouden, groeien ze zo weer dicht, en krijgen we weer bossen', verduidelijkt Adrian, de bioloog die de bizonherintroductie leidt voor WWF.

Dat onderhoud is intensief, en het levert weinig geld op. Daardoor hebben veel inwoners hun dorpen verlaten. 'Wat pittoresk is voor de ene, is bikkelharde realiteit voor de andere', weet Oana. De winters strekken zich uit over lange maanden, het zware werk houdt nooit op, en het platteland biedt beperkte middelen.

Op een maandagavond in juli neemt Oana ons mee naar de familie van Dosia. Het hoge gras vol wilde bloemen is al gemaaid en ligt geduldig te drogen in de ondergaande zomerzon. Vrouwen, mannen en zelfs de 80-jarige mater familias staan het gras samen te pakken tot hooistapels – grote hopen hooi voor de winter. Terwijl ze werken, stookt Cristian (de echtgenoot van Dosia) aan de rand van de weg een vuurtje om de maaltijd te bereiden. Op het menu: een mix van kaas, look en polenta. 'Onze dosis proteïnen', zegt hij al glimlachend. Natuurlijk is alles huisbereid.

'We leven hier in een hooieconomie. De graslanden vol bloemen wemelen van de insecten, vogels en kleine zoogdieren, en vormen de basis voor het beste voedsel ter wereld: voedzame melk en kazen', vertelt Oana, ontroerd door dit schouwspel dat wel geschilderd zou kunnen zijn door Jean-François Millet.

Bizons, landschapsarchitecten

Welke rol de bizon speelt in dit verhaal? In Armeniș deden bizons de lokale economie heropleven. Ze trekken toeristen aan, en spelen bovenal een cruciale ecologische rol. Want voor ze hier uitstierven, gaven deze grote grazers vorm aan het landschap. Zoals de plattelandsbewoners nu doen, creëerden bizons open plekken in het bos.

Door boomschors en takken te eten (tot wel 30 kg per dag!) houden ze die plekken open, en onderhouden ze ecologische corridors voor minstens 600 diersoorten en 200 plantensoorten. Iconische dieren zoals lynxen, wolven en beren maken daar gretig gebruik van.

In de Roemeense Karpaten zijn mensen eraan gewend om hun leefgebied te delen met grote roofdieren: ze aanvaarden en respecteren hen. 'Hier leven mensen van oudsher samen met wilde dieren. Dat vormt geen probleem – het is onze realiteit. Wanneer een wolf een schaap aanvalt, is dat gewoon het risico van het vak. Bovendien eisen wolven minder slachtoffers dan ziektes', legt ranger Matei Miculescu uit.

Hoe respectvol mensen hier omgaan met dieren, weerspiegelt hun leefwijze: de inwoners van Armeniș zijn zich maar al te bewust van de rol die elke soort speelt in het ecosysteem.

Bizon, brug tussen verleden en toekomst

In Armeniș vormen bizons de drijvende kracht achter een diepgaande transformatie. Door deze verdwenen diersoort terug te brengen, kan het hele ecosysteem – en dus ook de gemeenschap – zich herstellen. Bizons moedigen de generaties van morgen aan om duurzame oplossingen te bedenken die uitgaan van lokale tradities. Zo bewijst de bizon dat opnieuw leren samenleven met de natuur hand in hand kan gaan met innovatie. Laten we hopen dat andere Europese landen zich laten inspireren door dit succesverhaal.