Earth Overshoot Day valt op 29 juli: na historische dip vanwege de lockdowns, verhoogt onze ecologische voetafdruk tot niveau 2019

Brussel - Earth Overshoot Day vindt dit jaar plaats op 29 juli. Dat is maar liefst 4 weken vroeger dan vorig jaar (22 aug. 2020) en terug op exact dezelfde dag als in 2019. De lockdowns en de genomen maatregelen verklaren de historische daling van de totale ecologische voetafdruk (-9,3%) vorig jaar. Om echt onze voetafdruk blijvend terug te brengen binnen de grenzen van onze planeet, zullen echter structurele maatregelen nodig zijn, zoals het aanpakken van onze geïmporteerde ontbossing en het drastisch terugdringen van onze uitstoot van broeikasgassen.

Earth Overshoot Day markeert de symbolische datum waarop de mens alle natuurlijke hulpbronnen, die de aarde in een jaar kan produceren, heeft verbruikt. Vanaf 29 juli 2021 leeft de mens op ‘krediet’. Dat betekent dat we meer bossen kappen dan er jaarlijks kunnen bijgroeien of meer broeikasgassen uitstoten dan de natuur kan opnemen. Door onze overmatige exploitatie van bossen, overbevissing en CO2-uitstoot zouden we 1,7 keer de capaciteit van de aarde nodig hebben om verder te gaan zoals we nu doen. Sinds het begin van de jaren zeventig is het tekort steeds groter geworden, al gaat de verhoging de laatste 10 jaar minder snel.

Het Global Footprint Network concludeert dit jaar dat de wereldwijde ecologische voetafdruk met 6,6% is gestegen ten opzichte van 2020. De wereldwijde pandemie veroorzaakte aanvankelijk een scherpe daling van de CO2-uitstoot in 2020. In de tweede helft van 2020 nam de uitstoot echter weer toe en aan het einde van het jaar was de totale uitstoot als gevolg van de wereldwijde pandemie  5,8% lager dan de uitstoot van 2019. De tweede opmerkelijke verandering was het effect van ontbossing en degradatie in de Amazone, die veroorzaakte een afname van 0,5% op de wereldwijde bio capaciteit van bossen (vermogen van ecosystemen om door mensen gebruikte grondstoffen te produceren en door mensen geproduceerd afval, inclusief emissies, te absorberen). Alleen al in Brazilië werden in 2020 1,1 miljoen hectare vernietigd om illegaal landbouwgebied uit te breiden en schattingen voor 2021 wijzen op een stijging van de ontbossing tot 43% op jaarbasis.

Een snelle vermindering van de ecologische voetafdruk is mogelijk en noodzakelijk.    

De gevolgen van onze uitstoot en onze overmatige voetafdruk laten zich voelen in een ernstige toename van natuurlijke calamiteiten zoals extreme hittegolven en droogtes, zware stormen en overstromingen. Die leiden tot o.m. mislukte oogsten, klimaatvluchtelingen en ecosystemen die hun veerkracht verliezen. Zo kwamen wetenschappers onlangs nog in het vakblad Nature met bewijs dat het Amazonegebied nu reeds gedeeltelijk meer CO2 uitstoot dan opneemt.

Een dringende maatregel is het verkleinen van de ecologische voetafdruk van ons dieet en ons voedselsysteem. Europa is immers 's werelds tweede grootste importeur van producten uit ontboste gebieden. Ons land behoort tot de 8 grootste EU-economieën die samen 80% bijdragen aan de geïmporteerde ontbossing in Europa . Met name onze consumptie van soja voor dierenvoeding (vooral kippen, varkens en melkkoeien), palmolie, koffie en cacao heeft een grote impact. Onze regeringen moeten daarom snel maatregelen nemen om ervoor te zorgen dat ons voedsel de biodiversiteit niet vernietigt, ook niet aan de andere kant van de wereld. Met name door nieuwe bindende Europese wetgeving aan te nemen om producten uit de ontbossing en omschakeling van natuurlijke ecosystemen te verbieden. Ook blijkt uit een onderzoek van WWF dat door duurzaam te eten de uitstoot kan worden  gehalveerd , terwijl het bovendien gezonder is en korte, lokale aanvoerketens worden ondersteund.

"Vandaag hebben we 1,7 aardes nodig om onze manier van leven te onderhouden en onze Belgische voetafdruk blijft bij de hoogste van de wereld", zegt Julie Vandenberghe, deputy Director National Programs bij WWF-België. “De klimaatverandering en de biodiversiteitscrisis zijn daar het gevolg van. We moeten dringend onze voetafdruk terug brengen naar een niveau dat de planeet aankan. De kost om dat te doen is vele malen kleiner dan wanneer we de ecologische crisis helemaal laten ontsporen. We zullen er bovendien een gezondere en veerkrachtige wereld voor terugkrijgen met meer natuur.”

De impact die klimaatverandering en biodiversiteitsverlies zal teweeg brengen in de maatschappij en de economie, zal groter zijn dan de disruptie van het afgelopen jaar. Ook in eigen land hebben we recent gezien hoe extreme weerfenomenen echte rampen kunnen veroorzaken. Door ruimte te scheppen voor natuur maken we ons weerbaarder tegen de kracht van extreme weersituaties en verhogen we meteen ook onze bio-capaciteit.  

WWF pleit ervoor om maatregelen te nemen die in lijn zijn met de transitie naar een koolstofarme, circulaire en natuurpositive maatschappij. Klimaat- en duurzaamheidscriteria moeten dus de kern vormen van het maatregelenpakket van het economisch en maatschappelijk herstel. Op die manier zijn we beter bestand tegen schokken op de energiemarkt en minder afhankelijk van materialen of import. Onze positieve acties voor de natuur leveren ons bovendien meer levenskwaliteit op.

Voor meer informatie:

• Berekening van Earth Overshoot Day 2021: https://www.overshootday.org/newsroom/media-backgrounder/#3
• Overshoot day overshootday.org
• Grafieken https://www.overshootday.org/newsroom/infographics/
• Bereken je voetafdruk footprintcalculator.org
• Footprint Explorer footprintnetwork.org

Wat is de ecologische voetafdruk?

De ecologische voetafdruk meet de hoeveelheid biologisch productief land- en zeegebied dat nodig is om alle hulpbronnen te produceren die een bevolking verbruikt en om haar afval op te nemen. De ecologische voetafdruk houdt rekening met de technologische vooruitgang van elk jaar. Het is de meest uitgebreide indicator van ecologische hulpbronnen die beschikbaar is. Het verzamelt de verschillende manieren waarop mensen natuurlijke grondstoffen gebruiken- voedsel, hout, vezels, CO2 en infrastructuur. CO2-uitstoot alleen al is goed voor 60% van de totale vraag naar de natuurlijke ecosystemen van de planeet. Ze wordt uitgedrukt in ‘mondiale hectaren’, dat zijn hectares biologisch productief land- en zeegebied met een wereldgemiddelde bioproductiviteit. Zowel de biocapaciteit als de ecologische voetafdruk worden gemeten in mondiale hectaren. (Een hectare omvat 10.000 vierkante meter)

Voor interviews

Julie Vandenberghe | Deputy Director National Programs | WWF Belgium | [email protected] |