Maar: 1 op 4 Afrikaanse zoetwatervissoorten is met uitsterven bedreigd

• In Afrika zijn meer dan 3.200 zoetwatervissoorten geregistreerd, en alleen al in 2024 werden 28 nieuwe zoetwatervissoorten beschreven.  
• Afrika heeft 's werelds hoogste zoetwatervisvangst per hoofd van de bevolking: 2,56 kg per persoon per jaar, 28% meer dan Azië. 
• Oeganda en Tanzania zijn respectievelijk de 6^de en 7^de grootste binnenlandse visproducenten ter wereld, voornamelijk dankzij het Victoriameer. 

Brussel, 10 juli 2025 – In aanloop naar de belangrijke conferentie over wetlands – Ramsar COP15, gehouden in Zimbabwe – publiceert WWF vandaag een nieuw rapport waaruit blijkt dat 26% van de onderzochte zoetwatervissoorten in Afrika met uitsterven wordt bedreigd. ‘Als deze vissen verdwijnen, verliezen we veel meer dan deze soorten alleen: het evenwicht van ecosystemen en het aanpassingsvermogen aan klimaatverandering’, vertelt Veerle Hermans van WWF. 

Wie aan de Afrikaanse biodiversiteit denkt, denkt ongetwijfeld aan iconische soorten als leeuwen, olifanten, giraffen en nijlpaarden. Daarbij worden de Afrikaanse zoetwatervissen doorgaans over het hoofd gezien en dat is onterecht: 3.281 verschillende soorten vis werden geregistreerd in Afrikaanse rivieren en meren. De wetenschap blijft er bovendien nieuwe ontdekken: maar liefst 28 in 2024. Dat al deze soorten in politieke onderhandelingen rond natuurbehoud over het hoofd gezien worden, is tragisch want ze zijn van grote ecologische waarde. 

Verbijsterend divers 

Het rapport belicht buitengewone soorten, zoals: 

• De Afrikaanse longvis, die lucht kan inademen, maar ook jarenlang ondergronds kan overleven tijdens periodes van droogte. 
• De killivissen waarvan de eitjes in de modder worden afgezet en die hun ontwikkeling kunnen pauzeren totdat de poten van olifanten of andere herbivoren ze naar andere waterplaatsen brengen. 
• De bichirs, die je ‘levende fossielen’ zou kunnen noemen. Hun afstammingslijn is ouder dan de dinosauriërs.  
• De Afrikaanse tijgervis, die uit het water kan springen om zwaluwen in volle vlucht te grijpen. 
• De olifantvissen, een vleesetende familie met 232 soorten die elektrische velden gebruiken om prooien, obstakels en partners op te sporen in het donker.

Bedreigingen 

Helaas staat de rijke biodiversiteit in Afrikaanse meren en rivieren onder zware druk. De oorzaken zijn habitatvernietiging (dammen, ontbossing, mijnbouw), vervuiling (landbouw, stedelijke gebieden, industrie), invasieve soorten, overbevissing, klimaatverandering (regenpatronen veranderen, rivieren drogen uit, meren warmen op). 

Resultaat? De zoetwatervissen zijn in vrije val over het gehele Afrikaanse continent. 26% van de Afrikaanse zoetwatervissoorten, die in dit rapport worden beoordeeld, zijn met uitsterven bedreigd. Bovendien is dat cijfer vermoedelijk een onderschatting, aangezien veel soorten verdwijnen nog voor ze ontdekt zijn.  

‘Deze terugval is een alarmsignaal met betrekking tot de gezondheid van onze zoetwaterecosystemen, die de levensader zijn voor mens en natuur’, onderstreept Eric Oyare van WWF in Afrika. Zoetwatervissen spelen niet enkel een essentiële rol in de gezondheid van aquatische ecosystemen, ze vormen ook de ruggengraat van de visserij, waarvan miljoenen Afrikaanse huishoudens afhankelijk zijn, in het bijzondere de meest kwetsbare. 

Oplossingen 

WWF roept de Afrikaanse regeringen en alle belanghebbenden op om een noodherstelplan voor zoetwaterbiodiversiteit in te voeren, en stelt een wetenschappelijk onderbouwde routekaart voor die zes dringende acties beschrijft: 1) rivieren natuurlijker laten stromen, 2) waterkwaliteit verbeteren, 3) belangrijke habitats herstellen en beschermen, 4) niet-duurzaam gebruik van hulpbronnen beëindigen, 5) invasieve uitheemse soorten voorkomen en beheersen, 6) vrij stromende rivieren beschermen en overbodige barrières verwijderen. 

Het Africa’s Forgotten Fishes Reportwerd opgesteld door WWF in samenwerking met Alliance for Freshwater Life, Conservation International, Freshwater Research Centre, International Water Management Institute (IWMI), Freshwater Life, InFish, IUCN SSC, NatureMetrics, Re:wild, SHOAL, South African Institute for Aquatic Biodiversity (SAIAB), The Nature Conservancy, WorldFish, Wildfowl & Wetlands Trust, en Wetlands International. 

Dit rapport komt op een belangrijk moment: van 23 juli tot 31 juli 2025 wordt in Zimbabwe de Ramsar COP15 gehouden, over wetlands. Regeringen, wetenschappers en natuurbeschermers zullen er de toekomst bepalen van de vitale zoetwaterecosystemen.