Elk jaar berekent het Global Footprint Network de "Earth Overshoot Day": de dag wanneer de menselijke consumptie van natuurlijke hulpbronnen de capaciteit van wat de aarde in één jaar tijd kan produceren overschrijdt. Deze datum symboliseert zo de uitputting van het 'natuurlijk budget' dat we jaarlijks beschikbaar hebben: we stoten meer koolstofdioxide uit dan onze bossen en onze oceanen kunnen absorberen, we halen meer vis uit de zee en kappen meer bomen dan er jaarlijks kunnen bijgroeien.

Vroeger was de natuur steeds in staat zich te herstellen en de menselijke consumptie te compenseren. Sinds het begin van de jaren '70 van de vorige eeuw werd een kritische drempel overschreden. Sinds toen passeert de consumptie de draagkracht van wat de aarde jaarlijks kan produceren aan grondstoffen en absorberen in termen van vrijgekomen CO₂. De mensheid werkt zich diep in de ecologische schulden en de klimaatverandering is daar het meest dramatische voorbeeld van. Bovendien vormt de uitstoot van broeikasgassen het grootste aandeel in de ecologische voetafdruk: nu reeds 60%.

Koen Stuyck, WWF-België: “Als we de historische uitkomst van de klimaattop in Parijs ernstig willen nemen, dan moet onze CO₂-uitstoot haast volledig verdwijnen tegen 2050. Dat vraagt een nieuwe manier van leven op onze planeet. Het goede nieuws is dat het mogelijk is, als iedereen betere keuzes maakt die zijn impact verkleinen en de politiek dat voluit ondersteunt. Het goede nieuws is dat, dankzij de huidige technologie, nieuwe sectoren zoals hernieuwbare energie een boost krijgen, terwijl grote risico’s en kosten die de klimaatverandering met zich mee brengen beperkt blijven. Chaos of stabiliteit is dus een keuze.”

Gelukkig zijn er landen die het goede voorbeeld geven: zo slaagde Costa Rica erin om de eerste 3 maanden van het jaar 97% van zijn energiebehoeften te dekken met hernieuwbare energie. Ook Portugal en Duitsland hebben hun capaciteit sterk uitgebreid dit jaar. In China stelde de overheid een plan voor om de vleesconsumptie van zijn burgers te verminderen met de helft, wat de CO₂-uitstoot van zijn vleesindustrie met 1 miljard ton zou moeten laten dalen tegen 2030.

De Belgen consumeren het equivalent van 6,3 x het land

We hebben anderhalve aarde nodig om aan de behoeften van de groeiende wereldbevolking tegemoet te komen. En als we op dezelfde manier verder doen zullen dat, voor de helft van deze eeuw, twee planeten zijn. Vandaag leeft meer dan 80% van de wereldbevolking in landen die meer verbruiken dan dat ze zelf kunnen produceren. We noemen deze landen 'ecologische schuldenaren'. Deze landen verbruiken naast hun eigen natuurlijke hulpbronnen vooral deze van andere landen. Om aan de behoeften van de Japanners te voldoen is er 7 maal de oppervlakte van Japan nodig. De Italianen consumeren het equivalent van 4,3 Italië's, de Egyptenaren 3,9 maal Egypte. Wij Belgen hebben niet minder dan 6,3 maal de oppervlakte van België nodig.

Dat hoge cijfer is een gevolg van een grote C0₂ uitstoot, een overdaad aan verharde wegen en bebouwing en een hoge voetafdruk voor landbouwgewassen (waaronder zowel voedselgewassen, diervoeder als textiel). Daartegenover beschikt België slechts over een kleine biocapaciteit om al die grondstoffen zelf te produceren of het afval en de CO₂ te verwerken. Op de onderstaande grafiek is dat duidelijk te zien.

Het is mogelijk het roer om te gooien

We kunnen niet op deze manier onze ecologische schuld blijven opdrijven. Vandaag is 60% van de menselijke ecologische voetafdruk te wijten aan de emissies van broeikasgassen, geproduceerd door de mens. Op de onderstaande grafiek uit het laatste Living Planet rapport van WWF 2014 is duidelijk te zien hoe koolstof het overgrote deel uitmaakt (het grijze gedeelte in de grafiek).

Er zijn vele oplossingen voorhanden om het probleem aan te pakken: massaal overstappen naar hernieuwbare energie, verminderen van de consumptie, kiezen voor een vleesarm dieet, overstappen naar een circulaire economie op basis van recyclage en hergebruik en tenslotte hervormen van mobiliteit en fiscaliteit.

Met name ons eigen land moet veel meer doen zijn uitstoot te verminderen. WWF en de milieubeweging vragen dat de Belgische overheden de verkoop van wagens met verbrandingsmotor ten laatste tegen 2030 uitbannen, dat stookolieketels onmiddellijk uit gefaseerd worden en dat er een strategie wordt gelanceerd ter promotie van plantaardige voeding. Ook moeten alle zeilen bijgezet worden om een coherent energiebeleid te realiseren die ons land op weg zet naar een koolstofarme samenleving.