Wist je dat soorten die in zoetwaterecosystemen leven, vier tot zes keer sneller uitsterven dan soorten in de oceaan of op het land? Maar liefst een derde van de zoetwatervissoorten is met uitsterven bedreigd. Om die tendens een halt toe te roepen, moeten we meer aandacht besteden aan wat er onder het wateroppervlak gebeurt. 

Minder dan 1% van het water op aarde is zoet water. Toch vind je in zoet water meer dan de helft van alle vissoorten! Zoetwaterecosystemen – meren, rivieren, waterrijke gebieden … – zijn dus de geknipte plek om nieuwe soorten te ontdekken. De cijfers spreken voor zich: in 2022 identificeerden en classificeerden wetenschappers maar liefst 201 nieuwe zoetwatersoorten. 

Helaas gaat er niet genoeg aandacht naar het leven in zoet water. Kathy Hughes, Freshwater Biodiversity Lead voor WWF in Azië-Pacific, vertelt: ‘Weinig mensen staan stil bij het leven in zoetwaterecosystemen op aarde. Hier geldt letterlijk: uit het oog, uit het hart.’ 

En dat heeft gevolgen. Soorten die in zoetwaterecosystemen leven, sterven vier tot zes keer sneller uit dan soorten in de oceaan of op het land. Sinds 1970 is de zoetwaterpopulatie met 83% afgenomen. Migrerende vispopulaties krompen 76%. Bijna een derde van de zoetwatervissoorten wordt met uitsterven bedreigd. Als we aan dit tempo soorten blijven verliezen, kan dat dramatische gevolgen hebben voor de mens. 

‘Als we wat overblijft doeltreffend willen beschermen, moeten we begrijpen wat er in het water leeft’, legt Kathy uit. ‘Van veel zoetwatersoorten weten we zelfs nog niet hoe waardevol ze zijn. Elke soort speelt zijn eigen belangrijke rol in het ecosysteem.’ En wanneer er soorten verdwijnen, lijdt het ecosysteem daaronder. Denk maar aan een spelletje Jenga: elke keer als je een blok wegneemt, wordt de stapel instabieler. Neem je te veel blokken weg, of kies je net een cruciale blok, dan stort je toren in. 

Nieuwe soorten ontdekken: een uitstervende kunst

Veel mensen denken dat de diepe zee de meeste onontdekte soorten herbergt. Niets is minder waar: zoet water is dé plek om nieuwe soorten te ontdekken. Maar daar hebben we de juiste wetenschappers voor nodig. 

Wetenschappers die soorten identificeren en classificeren, heten taxonomen. Zo zijn er helaas minder en minder. Ook de middelen voor veldwerk en om nieuwe soorten te ontdekken, zijn schaars. Gevolg: het aantal nieuwe soorten dat elk jaar kan worden beschreven, is kunstmatig begrensd. 

Voor natuurbehoud is nieuwe soorten ontdekken en beschrijven essentieel. Beeld je even in: een soort die we als wijdverspreid beschouwden, blijkt te bestaan uit verschillende soorten. Als we denken dat het om één soort gaat, kan het dat we maar één gebied beschermen. Dan vallen de soorten buiten dat beschermde gebied uit de boot. Met alle risico’s van dien. 

Waarom we rivieren en de soorten die er leven moeten beschermen

Niet alleen voor de soorten zelf, maar ook voor de mens is het belangrijk om nieuwe soorten te onderzoeken en beschrijven. Zo kunnen we achterhalen hoe we ze best beschermen en welke functie ze vervullen in ons ecosysteem. Over het algemeen kunnen we er alleen maar baat bij hebben als we onze rivieren, met alle soorten die erin leven, beschermen.  

Rivieren zijn heel diverse en productieve ecosystemen die bijdragen aan economische groei, voedselzekerheid en menselijk welzijn. Wereldwijd zijn zo'n 2 miljard mensen afhankelijk van rivieren voor hun drinkwater. 

Ze zijn ook een van de meest productieve visserijen ter wereld en staan in voor het levensonderhoud van 60 miljoen mensen. Elk jaar wordt er minstens 12 miljoen ton zoetwatervis gevangen. Dat is ongeveer 12% van de totale visvangst in de wereld.  

Je leest het dus: de rivieren, meren, waterrijke gebieden en beken op onze planeet herbergen een weelde aan biodiversiteit. Maar tenzij we onze zoetwaterecosystemen beter gaan beschermen, zullen er nog veel soorten verdwijnen voor we ze ontdekken. Taxonomen en natuurbeschermers lopen dus een race tegen de klok. Dat roept de vraag op: wat zijn de gevolgen voor alle leven op aarde als we soorten laten uitsterven voor we zelfs begrijpen welke rol ze spelen in onze essentiële ecosystemen? 

En kunnen we het ons veroorloven om daarachter te komen?