Vanaf 200 meter onder het wateroppervlak tot het diepste punt van de oceaan vind je de diepzee. Hoewel ze een van de laatste onaangetaste wildernissen op onze planeet vormt, staat de diepzee zwaar onder druk, bijvoorbeeld door klimaatverandering. En nu hangt haar een bedreiging met verwoestende gevolgen boven het hoofd: diepzeemijnbouw.

De diepzee, vol unieke levensvormen …

We hebben nog maar een fractie van de geheimen van de donkere diepzee ontrafeld. Toch vonden we er al een wonderbaarlijke diversiteit aan leefgebieden – van hydrothermale bronnen tot onderzeese bergen – die unieke en mysterieuze soorten huisvesten.

Diepzeedieren pasten zich aan zodat ze kunnen leven in ijskoude, superstille wateren, zonder licht en onder een verpletterende waterdruk. Vroeger dachten mensen dan ook dat niets in die omstandigheden kon leven; nu schatten we dat de diepzee wel een miljoen soorten herbergt. Behalve extreem zijn de leefomstandigheden van diepzeesoorten ook erg stabiel: alles gaat traag in de diepzee. Dieren groeien en bewegen langzaam, en kunnen uitzonderlijk oud worden. Er zijn sponzen van wel 10.000 jaar! Gevolg van die enorme tijdspannes is dat diepzeesoorten erg kwetsbaar zijn voor verstoringen en veranderingen.

… en rijk aan mineralen

Behalve unieke fauna en flora vind je in de diepzee grote hoeveelheden metaalrijke mineraalvoorraden. Omdat die metalen – koper, kobalt, nikkel, mangaan … – nodig zijn voor veel industriële en elektronische toepassingen (van smartphones over batterijen voor elektrische mobiliteit tot zonnepanelen en windturbines) is er veel interesse voor diepzeemijnbouw.

Diepzeemijnbouw houdt in dat je die metalen gaat winnen uit de oceaan. Hoe dat gebeurt, hangt af van de mineraalafzetting. Voor polymetaalknollen zouden stofzuigerachtige voertuigen worden gebruikt; voor polymetaalsulfiden en kobaltrijke korsten heb je instrumenten nodig die snijden en boren om de stenen met mineralen los te breken. Dat laatste klinkt misschien ingrijpender, maar zelfs polymetaalknollen winnen is een bijzonder invasief, destructief proces. Volledige leefgebieden zouden verwoest worden, soorten zouden verdwijnen. Door het trage tempo en ritme in de diepzee zou de schade zich nooit kunnen herstellen binnen tijdspannes die wij als mens kunnen bevatten, als ze zich al ooit herstelt …

Welke leefgebieden en dieren bedreigt diepzeemijnbouw?

Abyssale vlakten en de Casperoctopus

Abyssale vlakten maken 75% van de oceaanbodem uit. Ze zijn bedekt met sediment en herbergen een waaier aan levensvormen – van octopussen over zee-egels tot vissen. Wat je er ook vindt, zijn polymetaalknollen. Die knollen groeiden in de loop van miljoenen jaren rond kleine objecten die naar de oceaanbodem dwarrelden, zoals haaientanden en zandkorrels. Ze bevatten koper, nikkel, kobalt, mangaan en andere mineralen.

De meeste soorten die op abyssale vlakten leven, hechten zich vast aan polymetaalknollen. De Casperoctopus heeft ze nodig om zich voort te planten: de vrouwtjes leggen hun eitjes in sponzen en koralen die op polymetaalknollen groeien. Als de knollen worden weggehaald, sterven de soorten die erop leven. Bij massale extractie dreigen ze uit te sterven.

Onderzeese bergen en walvissen

Onderzeese bergen zijn onderwatervulkanen die meer dan 1.000 meter hoog kunnen worden. Het wemelt er van het leven; ze behoren tot de belangrijkste en kwetsbaarste ecosystemen op onze planeet. Onderzeese bergen bieden voedsel en leefgebieden voor migrerende soorten zoals walvissen en schildpadden, en voor diepzeekoralen en -sponzen (die op hun beurt een leefgebied vormen voor andere diepzeedieren).

In de loop van tientallen miljoenen jaren vormden zich korsten van kobalt en andere metalen op sommige van die onderwatervulkanen. Om de metalen te kunnen winnen, moet de korst worden verbrijzeld. Bijvoorbeeld met scherpe, roterende spikes. De ecosystemen zouden dus volledig worden verwoest, en dat zou gevolgen hebben voor dieren in de waterkolom en aan de oppervlakte. Walvissen die echolocatie gebruiken om te communiceren, zouden bijvoorbeeld lijden onder de veroorzaakte geluidsoverlast.

Hydrothermale bronnen en uniek microbieel leven

Hydrothermale bronnen vind je op onderwatervulkanen en richels die zich vormen langs de randen van tektonische platen. Ze vormen de basis voor enkele van de meest unieke ecologische gemeenschappen ter wereld: er leven grote hoeveelheden dieren die enkel daar voorkomen. Mogelijk is het leven op aarde er zelfs ontstaan ... Die ecosystemen zijn zo bijzonder dat prominente wetenschappers oproepen tot méér dan een moratorium: ze willen een volledige ban op diepzeemijnbouw op hydrothermale bronnen, hoewel daar grote concentraties goud, zilver, koper en zink te vinden zijn.

Diepzeemijnbouw zou deze unieke levensvormen uitroeien vóór wetenschappers de kans kregen ze beter te begrijpen. En ze kunnen ons zoveel innovaties en geneesmiddelen opleveren! Wist je dat er een COVID-19-test werd ontwikkeld op basis van een microbe uit een hydrothermale bron?

In een volgend artikel vertellen we je welke gevolgen diepzeemijnbouw zou hebben, wat het alternatief is en wat jij zelf kan doen. Mis het niet: schrijf je in voor onze nieuwsbrief!