Wolvenplan: van plan naar actie

Wolvenplan: van plan naar actie

Amper 9 maanden na de komst van Naya hebben we niet alleen een wolvenkoppel, maar heeft de Vlaamse Minister van leefmilieu Joke Schauvliege ook een wolvenplan. Daarin ligt terecht de focus op het versterken van draagvlak voor de wolf door sensibilisering, schadevergoedingen en participatie. Toch blijven WWF en Natuurpunt op hun honger zitten. “Het plan blijft te vrijblijvend op vlak van preventie, noodactieplannen en loslopende honden,” waarschuwen Natuurpunt en WWF, “Goede afspraken maken goede vrienden en zonder vrienden kan het wolvenkoppel niet overleven.” De natuurorganisaties vragen snel een verdere uitwerking van het plan.

 

Vlaanderen heeft 9 maanden na de komst van Naya een wolvenplan met als doel het samenleven met de wolf te ondersteunen. Ook al moeten nog enkele hete hangijzers behandeld worden, het plan is positief en er wordt terecht belang gehecht aan participatie van alle actoren.

Ook wat ontsnippering en connectiviteit betreft (ter herinnering: de tweede Belgische wolf werd snel na zijn komst al doodgereden), bevat het plan enkele positieve, zij het vage, signalen. Natuurpunt en WWF zullen er mee op toezien dat de overheid hier werk van maakt: van praktische instrumenten en studies naar functionele natuurverbindingen en grote aaneengesloten natuurgebieden.

 

Voorkomen is beter dan genezen

Preventie van schade is de sleutel tot een succesvol samenleven met de wolf. Elk gedood schaap wekt emoties op, en dan dreigt het maatschappelijk draagvlak voor de wolf snel te verdwijnen.

Ook al wordt het belang van preventie expliciet beschreven in het wolvenplan, er wordt verder weinig mee gedaan. Zo zijn preventieve maatregelen niet verplicht als je een schadevergoeding wil krijgen. Een gevaarlijk precedent, omdat het enerzijds nieuwe aanvallen niet voorkomt en anderzijds de deur openzet naar een beleid dat, zoals bij andere dieren, focust op afschot en schadevergoedingen in plaats van op preventie.

Proactieve actie rond preventie op het terrein is nodig. Het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) zou het initiatief kunnen nemen om op korte termijn voor mobiele afsluitingen te zorgen die ingezet kunnen worden in noodgevallen zoals kuddes die zich plots in risicogebied bevinden of net na een aanval.

Preventieve maatregelen zoals rasters werken immers erg goed en vermijden in tegenstelling tot schadevergoedingen dat het dweilen blijft met de kraan open. Preventie zou een prioritaire taak moeten zijn van de Vlaamse overheid: zoveel mogelijk schapen achter een omheining krijgen in wolvengebied. Een wolf kiest de gemakkelijkste weg: zonder omheining is vee natuurlijk makkelijker te vangen dan een everzwijn. Subsidiëring van degelijke rasters moet overwogen worden.

 

En wat als er hybridisatie optreedt?

Ook moeten we een discussie houden over de ingrepen die nodig zijn als het echt fout gaat. Wat als er dieren opduiken die hun angst voor de mens kwijt zijn en een probleem vormen voor de openbare veiligheid? Dat komt voor bij hybridisatie tussen wolf en hond: veelal nakomelingen van een wolvin die zich liet dekken door een hond. Wat moet er met die dieren gebeuren? Hoe bepalen we de maatregelen?

Als we dat debat op een volwassen manier kunnen voeren, dan kan dat onze omgang met de terugkeer van andere wilde dieren ook helpen. We moeten nu hierover met elkaar rond de tafel zitten en niet als het al te laat is, want dan lopen de gemoederen, en de politieke profileringsdrang, meestal te hoog op.

We kunnen al veel leren van onze buurlanden: Nederland en Duitsland hebben in hun wolvenplan al een volledig uitgewerkt noodactieplan. In dit kader is het goed dat ANB het wolvenplatform heeft opgestart, waar betrokkenen samen de nodige maatregelen kunnen bespreken.

 

Loslopende honden, een onderschat probleem

Bij controle van de wolvenmeldingen via Réseau Loup in Wallonië bleek het in 59 van de 158 meldingen om loslopende (wolf)honden te gaan zonder eigenaar in de buurt. Dat verhoogt de kans op hybridisatie, bemoeilijkt de beoordeling van zichtwaarnemingen, maar ook van sporen op gedode schapen. Enkel DNA kan daar uitsluitsel over geven.

Ook in Nederland toonde een nulmeting voor de komst van de wolf aan dat 40% van de schapenhouders in de afgelopen tien jaar één of meerdere malen te maken had met aanvallen van hond of vos. In het studiegebied (Nederlands Limburg) viel 0,51% van de gehouden schapen ten prooi aan hond of vos. Enerzijds vormen loslopende honden (met of zonder eigenaar in de buurt) dus ook een (onderschat) risico voor schapenhouders, anderzijds lopen loslopende honden in wolvengebied zelf ook gevaar. Ze worden door wolven beschouwd als indringers in hun territorium.

Emoties bij een aanval op een hond kunnen hoog oplopen. Daarom is het nodig om nu reeds hondenscholen, dierenartsen, verenigingen van hondeneigenaars te betrekken bij het wolvenplan en volop te starten met sensibiliseringsacties. Honden horen (in natuurgebieden) aan de leiband. Hoewel schade door wolven aan honden ook in aanmerking komt voor schadevergoeding valt er geen prijs te plakken op de emotionele schade van het verlies van een intelligent gezelschapsdier. Nogmaals: de focus moet verlegd worden want, voorkomen is beter dan genezen.

 

Samenwerking loont (en moet worden beloond)

Sinds kort leeft er een tweede wolf in Vlaanderen, August. Het wolvenplan moet dus nu meteen al een versnelling hoger schakelen. Preventiemaatregelen om schade te voorkomen, noodactieplannen in geval van schade of hybridisatie en loslopende honden moeten zo snel mogelijk concreet uitgewerkt worden.

Natuurpunt en WWF zijn bereid om bij te dragen aan de uitvoering van het wolvenplan, deelname aan het wolvenplatform, hulp op terrein bij het installeren van maatregelen ter preventie van schade, monitoring, internationale kennisuitwisseling, communicatie en kennis verspreiden naar leden en grote publiek.

Dé uitdaging ligt uiteindelijk in het vertrouwen en de samenwerking tussen de verschillende actoren: Vlaamse overheid, landbouwers, natuurorganisaties, lokale overheden, jagers en burgers, die ondanks verschillende standpunten aan hetzelfde zeel moeten trekken: een conflictloos samenleven tussen mens en wolf zodat we ons aandeel uitvoeren in het behoud van deze Europees beschermde soort.