Brussel, 13 september 2023 – Vandaag wordt in het Europees Parlement gedebatteerd over de mogelijke herziening van de beschermingsstatus van de wolf in Europa. Wolf program manager van WWF-België Pepijn T’Hooft legt uit hoe de wolf wordt ingezet als politiek instrument, en waarom dat een zeer slechte zaak is.

Wie vertrouwd is met wolven en het Europees beleid daaromtrent viel vorige week van zijn stoel. Ursula von der Leyen, de voorzitter van de Europese Commissie, stuurde een persbericht uit dat niet alleen verontrustend is, maar ook misleidend en schadelijk voor het eigen natuurbeleid van de Commissie.  

Von der Leyen beweert in het persbericht dat de concentratie van wolvenroedels in sommige regio’s een gevaar vormt voor vee en mogelijk zelfs voor mensen. Deze uitspraak wordt niet ondersteund door wetenschappelijk bewijs en loopt bovendien vooruit op de raadpleging die ze aankondigt in haar persbericht.  

Von der Leyen nodigt lokale gemeenschappen, wetenschappers en alle geïnteresseerde partijen op om informatie over wolvenpopulaties en hun impact in te sturen naar de Commissie. Op basis van die informatie kan dan mogelijk de beschermingsstatus van de wolf aangepast worden. Dat is de boodschap. 

Politiek instrument

Het staat haaks op het beleid van de Europese Commissie van de afgelopen jaren, waarbij de nadruk steeds lag op het bevorderen van co-existentie met grote carnivoren. Wil Von der Leyen de beschermingsstatus van de wolf verlagen om haar achterban tevreden te stellen? Hiermee brengt ze één van de zeldzame en meest hoopvolle succesverhalen van natuurherstel in Europa in gevaar. Von der Leyen zet de wolf in als handig politiek instrument, maar zowel veehouders als de natuur hebben daar weinig bij te winnen.  

De wolf maakt integraal deel uit van ons Europees natuurlijk erfgoed en vervult als toppredator een cruciale rol in onze ecosystemen. Waar hij zijn rol als toppredator effectief kan uitoefenen, zien we een positieve impact op de natuur. Zieke dieren worden sneller verwijderd, wat de kans op ziekteverspreiding onder hoefdieren verkleint. Planteneters vermijden gebieden waar ze moeilijk kunnen vluchten, wat leidt tot meer ruimte voor natuurlijke bosverjonging. Aaseters zoals de raaf profiteren eveneens van zijn aanwezigheid en keren terug naar gebieden waar de wolf zich vestigt.

Al eeuwenlang

Toen de wolf in 1992 onder strikte Europese bescherming werd geplaatst, was hij bijna volledig verdwenen in Europa. Dankzij de bescherming kan hij zich opnieuw verspreiden vanuit enkele relictpopulaties. Niet toevallig zijn deze relictpopulaties te vinden in regio's waar al eeuwenlang praktijken worden gehandhaafd om duurzaam samen te leven met de wolf. 

De terugkeer van de wolf kan worden beschouwd als een mijlpaal in natuurbescherming en een van de weinige, maar zeer hoopvolle succesverhalen op het gebied van Europees natuurherstel. Zijn terugkeer is nog volop aan de gang. Het is van belang dat we de wolf blijven beschermen om hem de kans te geven zijn rol in onze ecosystemen te vervullen, in plaats van onmiddellijk over te schakelen op afschot zodra er verbetering in zicht is.  

In Europa is er deze eeuw geen enkel bewijs van menselijke sterfgevallen als gevolg van wolven en de risico's op aanvallen zijn uiterst laag, blijkt uit recent wetenschappelijk onderzoek. Ook in het dichtbevolkte België, waar nu ondertussen drie roedels leven, vormde de wolf geen enkele keer een gevaar.  

Het is belangrijk om begrip te tonen voor angst, ook als die niet gebaseerd is op een reële bedreiging. Als constructieve partner dragen we daarom bij aan bewustmaking en het verspreiden van correcte informatie. Waar we ons onmogelijk kunnen bij neerleggen, is een beleid dat gebaseerd is op angst (en die angst ook nog eens onterecht aanwakkert) en geen rekening houdt met het wetenschappelijke feit dat wolven geen gevaar vormen voor mensen. Het is zeer betreurenswaardig en schadelijk dat een Europese commissievoorzitter dergelijke uitspraken doet.

Ondersteuning

Het klopt dat bij een terugkeer van de wolf naar regio's waar hij lange tijd afwezig is geweest conflicten met veehouders kunnen ontstaan. In deze regio's is schade voornamelijk gerelateerd aan een gebrek aan adequate bescherming van vee.  

De EU biedt ondersteuning door middel van verschillende middelen, variërend van vergoedingen voor economische schade tot subsidies voor preventieve maatregelen zoals wolfwerende hekken en kuddebewaakhonden. Hoewel er nog veel ruimte is voor verbetering en sommige landen de situatie jarenlang hebben verwaarloosd, toont België aan dat deze maatregelen effectief zijn en dat veehouders bereid zijn ze toe te passen wanneer ze worden geadviseerd en ondersteund.  

De beschermingsstatus van de wolf verlagen, dreigt het verwijderen van individuen te legitimeren als de enige oplossing voor conflicten en ondermijnt daarmee de weg naar duurzame oplossingen zoals wolfwerende omheiningen. Dit terwijl er geen wetenschappelijk bewijs is dat afschot een effectieve en duurzame oplossing biedt voor conflicten tussen grote carnivoren en veehouders. Bovendien zal een verhoogd afschot van wolven de fundamentele problemen waarmee de landbouwsector en rurale gemeenschappen worden geconfronteerd, niet oplossen.  

Afrikaanse leeuw

Hoe kunnen we trouwens verwachten dat Afrikaanse landen moeite doen om de Afrikaanse leeuw in stand te houden als een welvarend continent als Europa al niet met de wolf kan samenleven? Het vraagt inzet om in harmonie te leven met de natuur, maar het is een doel dat de moeite waard is, zowel hier als elders in de wereld. 

Pepijn T’Hooft  
Wolf program manager, WWF-België  

Lees hier de open brief die WWF en andere natuurorganisaties deze week aan EU-Commissievoorzitter Ursula von der Leyen richtten.