De globale biodiversiteit zal in 2020 met 67% gekelderd zijn tegenover 1970, als de huidige trend zich voortzet. Dat zegt de nieuwe editie van het Living Planet Report van WWF, dat vandaag werd voorgesteld in het Natuurhistorisch Museum in Brussel.

Het rapport toont aan hoe de mens de aarde aan het overrompelen is op een nooit geziene manier in de geschiedenis van onze planeet. Mondiale populaties van vissen, vogels, zoogdieren, amfibieën en reptielen zijn nu teruggevallen met 58% tussen 1970 en 2012. We zijn getuige van een 6e massa-extinctie in wording. Er zijn echter ook oplossingen. En die schuilen voornamelijk in onze voedselsystemen en onze energievoorziening.

“Soorten zijn aan het verdwijnen voor onze ogen, aan een nooit geziene snelheid”, zegt Antoine Lebrun, CEO van WWF België. “De natuurlijke wereld beschermen mag niet alleen de bezorgdheid zijn van een kleine kring van natuurliefhebbers. Het belangt iedereen aan. Werken aan de verkleining van onze ecologische voetafdruk, aan beter overheidsbeheer, vechten tegen criminaliteit en voor vrede en veiligheid, het zijn allemaal onderwerpen die gelinkt zijn aan biodiversiteit, net zoals een gezonde planeet zonder oorlog. Beschermen van het milieu is nauw verbonden met de belangrijkste uitdagingen waar onze generatie voor staat en is relevant voor iedere burger op aarde.”

Het WWF-rapport gebruikt de Living Planet Index, bijgehouden door de Zoological Society of London (ZSL), om de staat van de biodiversiteit op de wereld in kaart te brengen. De index, gebaseerd op 14 152 populaties van 3706 soorten gewervelde dieren, toont aan hoe deze populaties gemiddeld achteruit gegaan zijn. “De impact van de mens duwt de wilde natuur overal ter wereld de dieperik in, met de grootste impact op zoetwaterhabitats. Het gaat echter om achteruitgang, nog niet om uitsterven. Dit is dus een wake-up call. We kunnen deze soorten nog redden”, aldus Professor Ken Norris, wetenschappelijk directeur van ZSL.

Maak kennis met een nieuw tijdperk: het Antropoceen

De belangrijkste bedreigingen voor de soorten die in het rapport geïdentificeerd worden zijn direct gelinkt aan menselijke activiteiten, zoals verlies en degradatie van de habitat en overexploitatie van wilde populaties. Het rapport toont aan dat de planeet een nieuw tijdperk betreedt waarin de mens ingrijpende veranderingen op de aarde veroorzaakt, inclusief een mogelijke 6e massale uitstervingsgolf. Wetenschappers noemen dit nieuwe tijdperk het Antropoceen. Als we begrijpen waarom we dit nieuwe tijdperk ingaan, kunnen we ook oplossingen identificeren om de ecosystemen waar we afhankelijk van zijn te herstellen.

Volgens het rapport is onze voedselproductie een van de belangrijkste oorzaken achter de vernietiging van habitats en overexploitatie van fauna en flora. Vandaag neemt de landbouw ongeveer een derde in van het totaal beschikbare land en staat het voor bijna 70 procent van het beschikbare watergebruik. Het Living Planet Report 2016 reikt oplossingen aan over de manier waarop we voedsel produceren en consumeren, om ervoor te zorgen dat de wereld goed gevoed wordt op een duurzame manier. Het rapport gaat ook in op de fundamentele veranderingen die nodig zijn in ons energie- en financieel systeem om de noden van toekomstige generaties duurzaam te verzekeren.

Planetaire grenzen overschreden

Het Living Planet Report 2016 is gebaseerd op leidend onderzoek naar de schaal en impact van menselijke activiteiten op onze planeet. Eén van deze onderzoeken werd gevoerd door het Stockholm Resilience Centre. Het toont aan dat de mensheid 4 van 9 planetaire grenzen overschreden heeft – de veilige drempels voor essentiële processen die het globaal ecosysteem en dus het leven zelf draaiende houden. In een speciaal voorwoord op het rapport onderstreept Planetary Boundaries’ hoofdonderzoeker Johan Rockström de nood voor een dringende transitie naar een wereld die leeft en werkt binnen, wat hij noemt, de ‘veilige zones van de aarde’. Het rapport legt ook recent onderzoek van het Global Footprint Network voor, dat aantoont dat we momenteel 1,6 maal zoveel consumeren dan de aarde jaarlijks kan produceren aan goederen en diensten.

De soja-pletwals: België moet zijn verantwoordelijkheid nemen 

Samen met onze energievoorziening weegt ons voedselsysteem het zwaarst op de hulpbronnen van onze planeet. In het rapport illustreert WWF dit met het voorbeeld van de Braziliaanse regio Cerrado. Dit enorme gebied in Centraal-Brazilië wordt vandaag zowat platgewalst voor de teelt van soja, een gewas dat ondertussen een van de grootste oorzaken vormt van ontbossing in Zuid-Amerika. De soja die naar Europa wordt uitgevoerd neemt vandaag 13 miljoen hectare in. Recent onderzoek, uitgevoerd op vraag van WWF, stelde vast dat de gemiddelde Europeaan zonder het te weten jaarlijks 61 kilogram soja consumeert. Dat komt doordat die soja voor 93% als dierenvoeding is verwerkt in de vleesproducten die hij of zij consumeert. Grote industriële varken- en pluimveekwekerijen zijn de belangrijkste afnemers van Braziliaanse soja.

Het verminderen van onze vleesconsumptie is een noodzakelijke stap. Een aanvullende oplossing is dat veevoederfabrikanten kiezen voor gecertificeerde ontbossingsvrije soja. In België betekent dit dat iedereen zijn verantwoordelijkheid moet nemen, namelijk de mengvoederfabrikanten en hun klanten: varkensboeren, kippenkwekers enz. Maar ook hun afnemers, de supermarkten en winkelketens. En tenslotte de consument. Die kan kiezen voor minder, maar kwaliteitsvoller vlees en zijn leverancier vragen met welk voedsel de dieren gevoed werden. Het is vandaag niet meer mogelijk om te zeggen: we wisten het niet.

Paradigmashift gevraagd, en goed beheer

Het WWF-rapport laat zien dat we moeten herdenken hoe we produceren, consumeren, succes meten en het milieu rondom ons waarderen. Beschermen van het milieu is geen luxeprobleem meer. Het vraagt een dringende paradigmashift van burgers, bedrijven en overheden, van een kortzichtige benadering naar een visionaire aanpak die rekening houdt met toekomstige generaties. Het rapport wijdt ook uit over het positieve momentum dat is ontstaan door het sluiten van de internationale akkoorden rond klimaat (COP Parijs) en duurzame ontwikkeling (SDG’s). Het rapport erkent ook de 2030 Agenda voor Duurzame Ontwikkeling als een cruciale leidraad voor beslissingen die ervoor kunnen zorgen dat het milieu even goed wordt gewaardeerd als economische en sociale belangen. “Biodiversiteit is de basis van gezonde bossen, rivieren en oceanen. Neem de soorten weg, en deze ecosystemen klappen in elkaar, samen met de verse lucht, water, voedsel en klimaatdiensten die ze ons leveren. We beschikken nochtans over de middelen om dit probleem op te lossen maar we moeten ze dringend gaan inzetten als we een levende planeet willen behouden die garant staat voor ons overleven en onze welvaart”, zegt Marco Lambertini, algemeen directeur van WWF-Internationaal.

Living Planet Report 2016: risico’s en weerbaarheid in een nieuw tijdperk is de elfde uitgave van WWF’s tweejaarlijkse rapport over de staat van de planeet.