De Cerrado, vergeten parel van Zuid-Amerika, is in gevaar. In deze mozaïek van savannes en graslanden, die 20% van het Braziliaanse grondgebied uitmaakt, hebben zich de afgelopen maand, juist nu het droge seizoen begint, ongekende branden voorgedaan. Deze vernietiging is hoofdzakelijk te wijten aan de omzetting van natuurlijke ecosystemen in land voor de productie van grondstoffen, vooral voor de Europese markt. Met de vernietiging van natuurlijke ecosystemen zoals savannes en graslanden moet rekening worden gehouden in de EU-wet tegen ontbossing, waarover de lidstaten onderhandelen in de aanloop naar een cruciale Raad van milieuministers.

In de Cerrado, gelegen ten zuiden van het Amazonegebied in Brazilië, was het aantal branden in mei nog nooit zo groot. Satellieten van het Nationaal Instituut voor Ruimteonderzoek (INPE) hebben vorige maand 3.578 branden waargenomen, het hoogste aantal sinds het begin van de metingen. Het Amazonegebied registreerde intussen het op één na hoogste aantal bosbranden voor een maand mei sinds 2004. Deze branden zijn grotendeels het gevolg van de exploitatie van landbouwgronden: natuurlijke ecosystemen worden in brand gestoken om ze om te vormen tot landbouw- of weidegebieden.

Mei is slechts het begin van het droge seizoen. In de grotere Braziliaanse biotopen nemen de branden in de loop van juni toe en bereiken zij een piek in augustus en september. Deze recordaantallen branden, die vorig jaar in mei al werden waargenomen in de Cerrado[1], wijzen op een verwoestend jaar in 2022.

[Rijke biodiversiteit in gevaar voor soja en veeteelt

De situatie in de Cerrado is zorgwekkend. Dit complexe ecosysteem van savannes, graslanden en bossen heeft sinds de jaren zeventig al meer dan de helft van zijn natuurlijke vegetatie verloren. Toch herbergt het 5% van de biodiversiteit in de wereld, waaronder emblematische soorten als de jaguar en de reuzenmiereneter. Hoewel het verdwijnen van deze natuurgebieden dramatisch is voor de soorten, is het net zo belangrijk voor het klimaat: graslanden en savannes spelen een zeer belangrijke rol in de strijd tegen klimaatverandering, aangezien zij op wereldniveau ongeveer evenveel koolstof opslaan als bosecosystemen, d.w.z. 30% van de koolstof van de aarde.

De vernietiging van de Cerrado is grotendeels het gevolg van de uitbreiding van de sojaproductie en de beweiding met vee, die qua oppervlakte deze  van het Amazonegebied heeft ingehaald. De Europese Unie draagt een zware verantwoordelijkheid: in 2019 importeerde Europa 70.000 ton rundvlees uit de Cerrado en een kwart van onze rechtstreekse import van Zuid-Amerikaanse soja in de EU was afkomstig uit de Cerrado, zoals wordt aangetoond in het WWF-rapport "Savannahs, Grasslands, Mangroves: the EU's Great Sacrifices".

De wet mag graslanden en savannes niet vergeten

De Cerrado is geclassificeerd als een van de meest bedreigde biotopen in Zuid-Amerika. Er is weinig wettelijke bescherming, maar de EU-wet om ontbossing in verband met Europese consumptie tegen te gaan, waarover eind dit jaar zal worden gestemd, zou een cruciale rol kunnen spelen, als de wet zijn toepassingsgebied uitbreidt tot buiten de bossen. Anders zou driekwart van de Cerrado, een gebied zo groot als Frankrijk en Italië samen, niet door de verordening worden beschermd[2].

Het zou nog steeds mogelijk zijn op de Europese markt rundvlees te vinden dat is voortgebracht op weiland dat is ontstaan door de verbranding van natuurgebieden, of met soja gevoed varkensvlees van omgeschakelde grond in de Cerrado.

België onderkent het gevaar

Momenteel stelt de Commissie echter voor twee jaar te wachten alvorens te beoordelen of savannes en graslanden in de lijst kunnen worden opgenomen. Wetenschappers en milieuorganisaties luiden de alarmbel dat dit kan leiden tot een nog snellere vernietiging van de natuur in deze gebieden die door de EU-verordening worden "geëvalueerd". Zo kan speculatie aanzetten om van deze gebieden te profiteren voordat het illegaal wordt.

Een handvol landen, waaronder België, heeft het gevaar onderkend en zich uitgesproken voor het opnemen van natuurlijke ecosystemen in de verordening. De onderhandelingen tussen de ministers van de aangesloten landen zijn aan de gang. De Raad van milieuministers op 28 juni zal beslissend zijn. Daarna is het aan het Europees Parlement om een besluit te nemen. WWF hoopt dat onze ministers deze gelegenheid zullen aangrijpen om de vernietiging van kostbare savannes en natuurlijke graslanden een halt toe te roepen en hun ambities waar te maken om het verlies aan biodiversiteit om te buigen.

[i] https://www.wwf.org.br/?78788/The-dry-season-begins-with-record-fires-and-devastation-on-the-rise-in-the-Amazon-and-Cerrado

[ii] Technische nota van Mapbiomas: Potentiële effecten van due diligence-criteria op de bescherming van bedreigde Zuid-Amerikaanse natuurlijke ecosystemen die niet tot de bossen behoren, april 2022, beschikbaar onder: https://mapbiomas-br-site.s3.amazonaws.com/Nota%20T%C3%A9cnica/Nota_T%C3%A9cnica_UE_02.05.2022.pdf