mensapen van het Congobekken beschermen tegen infectieziekten

Gezondheid van mens en planeet zijn gelinkt

De wereldwijde coronacrisis leerde ons dat de gezondheid van de mens onlosmakelijk verbonden is met die van de planeet. Een WWF-rapport meldde het al in maart 2020: het ontstaan van pandemieën hangt samen met de handel in wilde dieren en de vernietiging van hun leefgebied. Verhoogd contact tussen mensen en wilde dieren (rechtstreeks of via voeding, water of hun omgeving) verhoogt de kans op overdracht van ziekteverwekkers zoals virussen, bacteriën, parasieten enz. Een infectieziekte die overdraagbaar is van een gewerveld dier op de mens (en omgekeerd), noemen we een zoönose. In 'One World, One Health' zegt de Wereldgezondheidorganisatie (WHO) in essentie hetzelfde: de biodiversiteit op aarde beschermen heeft een positieve impact op de gezondheid van de mens.

Vroegtijdige opsporing om mensapen te beschermen en nieuwe pandemieën te vermijden

Net zoals een virus kan overgaan van wilde dieren op mensen, is ook het omgekeerde mogelijk. Dieren kunnen besmet worden door mensen, zeker als ze genetisch nauw met ons verwant zijn. Het DNA van mensapen zoals bonobo's, chimpansees en gorilla's is voor 98% gelijk aan dat van de mens. Op die manier kunnen de gevolgen van een besmetting dramatisch zijn voor een hele soort. Het Robert Koch-instituut en WWF-Duitsland, met de steun van WWF-België, verrichtten daarom onderzoek bij mensapen in het Dzanga-Sanghareservaat in de Centraal-Afrikaanse Republiek. Om zo snel mogelijk te kunnen ingrijpen wordt de gezondheid van de lokale populatie en van de andere dieren in het beschermde gebied nauwlettend in de gaten gehouden. Het project omvat verschillende acties op het terrein: 

• De lokale bevolking, maar ook rangers, gidsen, bewakers, wetenschappers, medewerkers en toeristen bewustmaken van het belang van gezondheids- en veiligheidsmaatregelen.
• Regelmatig gegevens verzamelen over de gezondheid van de dieren, en op niet-invasieve manier stalen afnemen bij dieren die de aanwezigheid van de mens gewoon zijn.
• Lokale medewerkers laten opleiden door een professionele dierenarts.
• Zieke wilde dieren zo snel mogelijk behandelen en eventueel opereren.

De vroegtijdige opsporing van ziekteverwekkers als SARS-CoV-2, het virus dat verantwoordelijk is voor de coronapandemie, kan dienen als waarschuwing voor mens en dier. Zo kan meteen actie ondernomen worden om een snelle verspreiding en mogelijk dodelijke epidemieën te voorkomen. Tegelijk kunnen we onze ontoereikende kennis over de overdracht van zoönosen op die manier vergroten. Tot slot leren we hoe de bestemming van een leefgebied (nationaal park, jachtgebied voor lokale gemeenschappen, bosbouwconcessie enz.) de verspreiding van virussen beïnvloedt.